Sağlık çalışanlarında mesleksel etkenlerle karşılaşma düzeyleri ve hastalık / yakınma ile ilişkisinin değerlendirilmesi

Abstract

Özet Bu kesitsel çalışmada, bir üniversite hastanesi çalışanlarında çalışma yaşamı özellikleri, mesleksel etkenlerle karşılaşma düzeyleri ve hastalık-yakınma varlığı değerlendirildi. Tabakalı ve sistematik örnekleme yöntemi ile belirlenen araştırma grubu ile yüz yüze görüşülerek veri toplandı. Ulaşılan 423 kişinin (%83.2) yaş ortalaması 33.88 ± 7.48 idi ve %56.5'i kadındı. Etkenlerle karşılaşma düzeyleri `etkenle karşılaşma bileşik göstergesi(EKBG)/(Job Exposure Matrix- JEM)` ile belirlendi. Uluslararası kodlara göre çalışılan birimler ve yürütülen işler sınıflandı. Her bir etkenin iş ve yere ait karşılaşma bilgileri birleştirilerek yoğunluk ve olasılık puanı hesaplandı. Bu puanlar yok, düşük, orta ve yüksek düzey biçiminde gruplandı. Yoğunluk puanlan karşılaşılan süreyle çarpılarak yığılımlı karşılaşma puanları elde edildi. En sık karşılaşılan etkenler; sözel-fiziksel şiddet/taciz, çatışma, biyolojik ürünler, molasız çalışma, sorumluluk baskısı, alkol, elektrik, lateks, ayakta çalışma, oturarak çalışma, monoton çalışma, gluteraldehit, gürültü, iyot, pozisyonel zorlanmaydı. Yığılımlı karşılaşma ortalamaları yüksek olan on etken; sorumluluk baskısı, lateks ürünler, biyolojik ürünler, molasız çalışma, çatışma, sözel-fiziksel şiddet/taciz, alkol ve türevleri, iyotlu bileşikler, ayakta çalışma, gürültü ve tozdu. Şimdiki işte en sık tanı alan hastalıklar; kontakt dermatitler, lumbal disk hernisi, depresyon, allerjik rinit, kronik sinüzit, bacaklarda varis, gebelik patolojileriydi. En sık yakınmalar; bel ağrısı, baş ağrısı, uyku bozukluğu, bacaklarda şişme-ağrı, sırt ağrısı, boyun ağrısı, unutkanlık, kas-eklem ağrılarıydı. Deney hayvanları ve formaldehitle karşılaşanlarda allerjik konjonktivit; formaldehit, gluteraldehit ve klorheksidinle karşılaşanlarda allerjik rinit; elektrikle karşılaşanlarda gebelik patolojileri; molasız çalışanlarda depresyon; rekabetle karşılaşanlarda anksiyete bozukluğu bu etkenlerle karşılaşmayanlara göre anlamlı olarak daha fazlaydı. Yakınmalarda; pozisyonel zorlanma ile karşılaşanlarda sırt ağrısı ve boyun ağrısı, ayakta çalışanlarda bel ağrısı, gürültü ile karşılaşanlarda baş ağrısı, sözel-fiziksel taciz/şiddetle karşılaşanlarda uyku bozukluğu, oturarak çalışanlarda ve itme-çekme hareketleri yapanlarda bacaklarda şişme-ağrı yakınmaları bu etkenlerle karşılaşmayanlara göre anlamlı olarak daha fazlaydı. Bu çalışmada sağlık çalışanlarının karşılaştıkları mesleksel etken çeşitliliği ve etkenlerle karşılaşma yoğunluk ve olasılık düzeyleri `etkenle karşılaşma bileşik göstergesi` yardımıyla gösterilmiştir. Karşılaşılan etkenler sağlığı olumsuz etkileyebilmektedir. Anahtar sözcükler: Sağlık çalışanları, iş sağlığı, etkenle karşılaşma bileşik göstergesi, risk değerlendirme, mesleksel etkenler, işle ilgili hastalık XI

Abstract In this cross-sectional study, working conditions, occupational exposure level and diagnosed diseases/disorders of health care workers were evaluated. Data was collected by a questionnaire which was implemented by face to face interviews to the university hospital workers. 508 workers were selected by using stratified and systematic sampling method, but 423 (83.2%) could be reached. The mean age of the study group was 33.88 ± 7.48 and 56.5% of them were women. The levels of occupational exposure were determined by `Job Exposure Matrix-JEM`. The classification for JEM was done through international classifications of occupations and international classification for industries(ISCO/ISIC). In this study, JEM was developed for a company so unit codes were designed for this company beyond classification for industries. Intensity and probability levels of exposure were estimated for 35 biological, physical, chemical and psychological factors; and were categorized within four levels (none, low, medium and high). In addition to the calculation of intensity and probability, cumulative exposure was also computed by multiplying total exposure time by intensity level of exposure. The most common exposed factors were verbal and physical violence/annoyance, conflict, biological agents, working without a break, the pressure of responsibility, alcohol, electrical equipment, latex, noise, working at long standing, gluteraldehyde and iodine. The highest cumulative exposure scores were obtained for the pressure of responsibility, latex, biological agents, working without a break, conflict, violence/annoyance, alcohol, iodine, working at long standing, noise and dust. Among the diagnosed diseases of health care workers, the most prevalent diseases were contact dermatitis, lumbar disc hernia, depression, allergic rhinitis, chronic sinusitis, varicose veins and pregnancy abnormalities. It was observed that the excess allergic conjonctivitis risk associated with laboratory animals and formaldehyde exposure, the excess allergic rhinitis risk associated with formaldehyde, gluteraldehyde and chlorhexidine exposure. Among study subjects, the risk of pregnancy abnormalities and miscarriage increased by exposure to electrical equipment and electromagnetic fields. An increase of depression and anxiety risk was observed among health care workers who have been exposed to psychological factors. In conclusion, it can be said that job exposure matrices are useful tools for the assessment of retrospective and current occupational exposure of health care workers. Key words: Health care workers, Job exposure matrix, exposure assessment, cumulative exposure, occupational health. XII