Multipl sklerozlu hastalarda yorgunluk ve yorgunluğun etkisinin değerlendirilmesi

Abstract

ÖZET MULTIPL SKLEROZLU HASTALARDA YORGUNLUK VE YORGUNLUĞUN ETKİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Fizyoterapist Türkan Gözde TÜRKBAY Giriş: Yorgunluk, Multipl Sklerozun (MS) en yaygın semptomu olarak kabul edilmektedir. MS yorgunluğu, kişilerin egzersiz kapasitesini ve egzersize katılımını azaltıcı etki yapmakta ve günlük yaşam aktivitelerini olumsuz yönde etkilemektedir. Amaç: Çalışmanın amacı; MS'lu hastalarda, yorgunluğun şiddetinin ve niteliğinin belirlenmesi, yorgunluğun Fiziksel, Kognitif, Psikososyal Fonksiyon ve aktiviteler üzerine etkisinin değerlendirilmesi ve farklı özürlülük seviyelerine sahip kişilerde yorgunluğun etkisinin incelenmesidir. Gereç ve Yöntem: Çalışma Temmuz 2002 - Mart 2003 tarihleri arasında Dokuz Eylül Üniversitesi Nöroloji Anabilim Dalı Demyelinizan Hastalıklar Polikliniği 'ne kayıtlı yaş ortalaması 40.01±10.64 yıl olan 146 kadın, 63 erkek MS olgusu çalışmaya alındı. İleri kognitif yıkım ve ileri iletişim bozukluğu olan hastalar çalışma dışı bırakıldı. Olguların sosyodemografık özellikleri, yorgunluk yaşayıp yaşamadıkları sorgulandı. Genişletilmiş Özürlülük Durum Skalası (Expanded Disability Status Scale, EDSS) puanlan özürlülük düzeyini belirlemek amacıyla kaydedildi. Yaşanan yorgunluğun niteliği ve şiddeti, Yorgunluk Anketi ile yorgunluğun fonksiyonlar üzerine etkisi, Modifıye Yorgunluk Etki Skalası (Modified Fatique Impact Scale, MYES) ile MS'un aktiviteler üzerine etkisi ise Hastalık Etki Profili ( Sickness Impact Profile, HEP) ile değerlendirildi. İstatistiksel analizler SPSS 11.0 programı kullanılarak yapıldı. Bulgular: Araştırmaya katılan hastaların %78'inin yorgunluk şikayeti yaşadığı saptandı. Yüksek özürlülük seviyelerine sahip bireylerin düşük özürlülük seviyelerine sahip bireylere göre anlamlı olarak daha yüksek MYES puanlan aldıkları belirlendi (p<0.05). MYES skorları ile HEP skorları arasında olumlu yönde ilişki olduğu görüldü. Hastaların algıladıkları sağlıkdurumunu gösteren Sağlık Puanı ile MYES Fiziksel Skor ve Toplam MYES skoru arasında ters yönde güçlü derecede ilişki olduğu belirlendi. Sonuç: Yorgunluk MS'lu hastaların günlük hayatlarını oldukça fazla etkileyen bir semptomdur. Yorgunluk kişilerin aktivite düzeylerini azaltmakta ve günlük yaşam aktivitelerine katılımını etkilemektedir. Bu durum yorgunluğu bir kısır döngüye sokmaktadır. Yorgunluk kısır döngüsünün, uygun aerobik egzersizler ve enerji koruma stratej ileriyle kırılabileceği düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler: Multipl Skleroz, Yorgunluk Anketi, Modifıye Yorgunluk Etki Skalası, Hastalık Etki Profili

SUMMARY EVALUATION OF FATIGUE AND ITS EFFECTS ON MULTIPLE SCLEROSIS PATIENTS P.T. Türkan Gözde TÜRKBAY Introduction: Fatigue is accepted to be the most common symptom of Multiple Sclerosis (MS). The weakness and fatigue caused by MS lessens the exercise capacity of the patients, drives them away from doing exercises and has a negative effect on their daily activities. Objectives: The objectives of this study are to determine the degree and the quality of fatigue in MS patients; to evaluate the effects of fatigue on physical, cognitive, psychosocial functions and activities; and to examine the effects of fatigue on patients with different disability levels. Materials and Method: The study involved 146 female, 63 male MS cases whose average age was 40.0 1± 10.64 years. The study was conducted in Dokuz Eylül University, Department of Neurology, Clinic for Out Patients of Demyelinizan Diseases between July 2002-March 2003. Patients with advanced cognitive deterioration and communication problems were excluded from the study. The cases were questioned about their sociodemographic features and whether they suffered from fatigue. Expanded Disability Status Scale (EDSS) points were recorded in order to determine the disability level. Fatique Questionnaire examined the degree and the quality of fatigue; the effects of fatigue on functions were examined by Modified Fatigue Impact Scale (MFIS); and the effect of MS on activities was examined by Sickness Impact Profile (SIP). The programme SPSS 1 1.0 was used for statistical analyses. Results: 78 % of the patients involved in the study suffered from fatigue. The individuals with high disability levels have considerably higher MFIS scores than those with low disability levels (p<0.05). It was seen that MFIS and SIP scores had positive correlation. It was further found that the Health Score indicating the health condition perceived by the patients have a strong correlation in the reverse direction with MFIS Physical Score and Total MFIS Score. Conclusion: Fatigue is a symptom which considerably affects the daily life of MS patients. The fatigue lessens the activities of the patients and influences their participation in daily lifeactivities, this becomes a vicious circle in the end. It is suggested that this vicious circle can be overcome by suitable aerobic exercises and energy saving strategies. Key Words: Multiple Sclerosis, Fatique Questionnaire, Modified Fatique Impact Scale, Sickness Impact Profile