İnme özelliklerinin yaşam kalitesi üzerine etkisi

Abstract

Giriş: İnme ölüm ve özürlülük nedenlerinin başlarında yer alır. İnme hastalarının %30'u bir yıl içinde ölmekte, yaşayanların üçte biri de günlük işlerinde başkalarının yardımına muhtaç olarak yaşamlarını sürdürmektedirler. İnme hastalarında meydana gelen nörolojik defisit ve özürlülüğün yanı sıra; kognitif, ruhsal ve sosyal değişiklikler hasta için yıkıcı olabilmekte ve hayat kalitesini önemli oranda etkilemektedir. Toplumların yaşlanması ile birlikte daha sık görülen inme ve inmeye bağlı problemler önemli bir küresel yük oluşturmaktadır. İnme hastalarının günlük aktivitelerinde ve sosyal çevrelerinde yaşadıkları sorunları anlamak ve bu yönden destek olmak, yaşam kalitelerini artırmak için önemlidir. Bu nedenle son yıllarda inme sonrası yaşam kalitesi ile ilişkili faktörler ve yaşam kalitesinin artırılmasına yönelik çalışmalar önem kazanmıştır. Yaşam kalitesini değerlendiren ölçeklerde genel olarak sağlığın fiziksel, fonksiyonel, psikolojik ve sosyal boyutunun değerlendirilmesi dört önemli nokta olarak karşımıza çıkmaktadır. İnmede sağlıkla ilişkili yaşam kalitesini değerlendiren genel ölçekler olmakla birlikte, son zamanlarda geliştirilen hastalığa özgül ölçekler fonksiyonel durumu ve iyi olma halini daha iyi değerlendirmekte ve kişinin hayat kalitesine dair daha tutarlı bilgiler sunmaktadır. Bu bilgiler inme sonrası tedavi yaklaşımlarını değiştirebilir.Amaç: Bu çalışmanın amacı, inmede özürlülük durumunu değerlendiren özgül fonksiyonel ölçekler aracılığıyla yaş, cinsiyet, inme alt tipi, inme şiddeti, alınan tedavi, lezyon lokalizasyonu ve lateralizasyon gibi inme özelliklerinin yanı sıra; kognitif etkilenme, depresyon varlığı, sosyokültürel ve ekonomik faktörlerin yaşam kalitesi üzerindeki etkilerini belirlemektir.Gereç ve Yöntem: Bu çalışmaya 102 inme hastası dahil edilmiştir. Hastalar inmeyi takiben üçüncü ve altıncı aylar arasında değerlendirmeye alınmıştır. Hastaların ayrıntılı demografik verileri ve inme özellikleri kayıt edilmiştir. Çalışmada inme şiddetini belirlemek için National Institutes of Health Stroke Scale (NIHSS), dizabilite düzeyi için Modifiye Rankin Skalası (MRS), kognitif durumu değerlendirmek için Mini Mental Durum Testi (MMDT), depresyon varlığını ortaya koymak için Beck Depresyon Ölçeği (BDÖ) ve yaşam kalitesini değerlendirmek için 'İnmeye Özgül Yaşam Kalitesi Ölçeği' (Stroke Specific Quality of Life Scale_SSQOL) kullanılmıştır. Verilerin istatiksel analizi SPSS 15.0 programı ile yapılmıştır.Bulgular: Şiddetli inme, depresyon varlığı, ileri yaş ve kadın cinsiyet, kötü yaşam kalitesinin en önemli belirleyicileri olarak saptanmışlardır. Kötü yaşam kalitesi ile ilişkili diğer faktörler ise; bozulmuş kognitif durum, antikoagülan tedavi kullanımı, düşük eğitim düzeyi ve yalnız yaşamaktır. İnme tipi (hemorajik ya da iskemik), iskemik inme alt tipi, inme lateralizasyonu ve trombolitik tedavi, hayat kalitesi üzerine bir etkide bulunmamıştır.Sonuç: İnme tipinin (hemorajik ve iskemik), iskemik inme alttipinin (TOAST sınıflamasına göre) ve kullanılan tedavilerin yaşam kalitesi üzerine etkisini araştıran çok az sayıda çalışma mevcuttur. Önceki çalışmaların çoğunda bildirildiği gibi bizim çalışmamızda da inme hastalarının erken dönem hayat kalitesini etkileyen en önemli faktörler; inme şiddeti, yaş, cinsiyet, depresyon varlığı, eğitim düzeyi, kognitif durum ve yalnız yaşamaktır. Çalışmamız diğer çalışmalardan farklı olarak inme tedavisinin de yaşam kalitesi için belirleyici bir faktör olduğunu göstermiştir. Çalışmamızda antikoagülan tedavi kullanımının yaşam kalitesi üzerine olumsuz etkisi olduğu bulunmuştur. Çalışmamızda inme alt tipleri ve trombolitik tedavi alanlar ile almayanlar arasında yaşam kalitesi açısından farklılık bulunmamıştır. Sonuç olarak, bu çalışma ile inme rehabilitasyonunda hastaların yaşam kalitesini olumsuz etkileyen faktörlerin göz önünde bulundurulması ve bunlara çözüm aranmasının önemi ortaya çıkmıştır.Anahtar sözcükler: Depresyon, özürlülük, sağlıkla ilişkili yaşam kalitesi, inmeden sonra yaşam kalitesi, inme, inme sonuçları

Background: Stroke is one of the major cause of death and disability. Thirty percent of stroke subjects die within a year of cerebrovascular event and one third of survivors become dependent in daily living activities. The neurological deficits and disabilities along with cognitive, psychiatric and social changes can be destructive for the subjects and affect the life quality deeply. As the population is aging, stroke and related problems increase the global burden. Understanding the problems in daily activities and social environment of stroke patients and supporting them in this respect is important to improve their quality of life. Therefore, in recent years determining the factors associated with quality of life after the stroke and related studies has gained importance for improving quality of life. The most important items that assess the general quality of life include physical, functional, psychological and social dimension of health. Even though there are generic scales for assessing health-related quality of life in stroke, recently developed specific scales assess functional status and well-being beter and offer consistent information on the person's quality of life. This knowledge can modify the approach in poststroke period.Purpose: The present study aims to investigate the effects of stroke features such as, age, gender, stroke type, ischemic stroke subtype, stroke severity, therapy, lesion localization and lateralization; cognitive involvement; presence of depression; socio-cultural or economic factors, on stroke related quality of life by utilizing stroke specific quality of life scales.Materherials and metod: A total of 102 stroke subjects were included in the study. Subjects were evaluated in between the 3 to 6 months poststroke period. The demographical and stroke features were recorded. In the study; severity of stroke was assessed by National Institutes of Health Stroke Scale (NIHSS). Modified Rankin Scale (MRS) was used to determine disability levels, and cognitive status was evaluated by the Mini Mental State Test (MMST). Beck Depression Inventory (BDI) was used to reveal the presence of depression and to assess quality of life, Stroke Specific Quality of Life Scale (SSQOL) was used. The statistical analysis was performed with SPSS 15.0.Results: Severe stroke, presence of depression, advanced age and female gender are major determinants of decreased quality of life. Other factors can be listed as impaired cognition, use of anticoagulant drugs, lower education level and living alone. The type of stroke (hemorrhagic or ischemic), the subtypes of ischemic stroke, lateralization of stroke, and thrombolytic therapy do not affect the quality of life.Consclusion: There is a few studies investigating the stroke types (hemorrhagic or ischemic), subtypes of ischemic stroke (according to TOAST criteria) and stroke treatment impact on the quality of life. As the previous studies suggest, the major factors that affect the quality of life in early poststroke period include the severity of stroke, age, gender, the presence of depression, education level, cognitive status and living alone. Unlike other studies, our study supports that the treatment of stroke is also a determining factor for quality of life. Use of anticoagulant therapy affects the quality of life in negative way. In the present study, no difference was found between stroke subtypes and there was no effect of thrombolytic treatment on quality of life. Keywords: Depression, Disability, Health related quality of life, Health quality of life after stroke, Stroke, Stroke outcome