Gazâlide bilgi-tanrı ilişkisi

Abstract

Gazâli'nin entellektüel dünyası için bilgi çok büyük bir önem arz etmektedir. O'na göre insanoğlu'nun yaratılışı'nın en önemli özelliği bilgi'dir. Ona göre ilim mutlu olmaktır. Bu mutluluk ise ancak Allah'ın bilinmesiyle gerçekleşir. Bu düşünceleri ile onun Felsefesi'nde Bilgi- Ahlak-Varlık Felsefeleri birbirleri ile ilintilidir. Bilgi'nin birçok türleri'ni sıralayan filozof, bu bilgiler içerisinde kendisinden şüphe duyulmayan, kendisi'nin deyimiyle Yâkîni Bilgi'ye çok önem verir. Bu ilim ise kalp (sezgi/ilham) yoluyla elde edilen, Nübüvvet (Peygamberlik) ve Tasavvuf Bilgileri'dir ve bu bilgilerin kaynağı Tanrı'dır. Gazâli'ye göre tek gerçek varlık Tanrı'dır. Farklı varlık türleri Tanrı'nın uzantılarıdır, bu farklı varlık türlerine ait olan bilgiler aslında Tanrı'nın farklı varlık türünün özelliğine ait bilgilerdir. Tek varlık Tanrı olunca bütün bilgilerin kaynağı da Tek olan Tanrı oluyor. Çünkü tek olan Tanrı, varlıkları yaratınca onların bilgi elde etme kaynağı olan duyu organlarını ve aklını da yaratıyor. Dolayısıyla insanın `kendi kendine bilgi elde ettiğini` sandığı aklın ve duyu organlarının kaynağı da Tanrıdır. Ayrıca ona göre tıp ve astronomi başta olmak üzere insanın kendi başına elde edemeyeceği bütün bilgiler, peygamberlik makamından yayılırlar, bu makam da kaynağını Tanrı'dan alır. Dolayısıyla bütün bilgilerin kaynağı Tanrı'dır. Ona göre Tanrı hem gerçek varlık hem de gerçek bilginin kendisidir. Tanrı, hem kendisine ait olan bu gerçek bilginin kaynağıdır hem de bu gerçek bilgiye ulaşmanın yöntemini verendir. Onun felsefesinde bilgi'nin Tanrı ile olan ilişkisi budur.Gazâli, aklın ve duyular'ın verdiği bilgileri reddetmemiş; tersine insandaki ilk bilgiler'in bu kaynaklar vasıtasıyla elde edildiğini söylemiştir. Fakat bu kaynaklar tarafından elde edilen bilgiler'in, kendilerinden şüphe etmeye başlamıştır. Bu metodik şüphesinin sonucunda da, kendisinden şüphe edilmesi mümkün olmayan bilgilerin, kalp ile elde edilen Tanrısal kaynaklı, nübüvvet ve tasavvuf bilgileri olduğunu söylemiştir. Bu metodik şüpheciliği ile Descartes'ın; aklın eleştirisini yapması ile Kant'ın; nedenselciliği eleştirmesi ile Hume ve Ara Nedenciler'in; bilgi'nin kaynağı'nın Tanrı olduğunu söylemesi açısından da İmancılık (fideizm)'ın öncülü olmuştur. Âlemi ikiye ayırıp ele alması açısından da Platon'un varlık anlayışı ile benzerlik göstermesine rağmen, filozofun Platon'dan etkilendiği söylenemez. Çünkü bu düalist varlık anlayışı filozofun mensubu olduğu İslâm Dini'nin varlık anlayışıdır.Anahtar Kelimeler: Duyular, Akıl, Kalp (Sezgi/İlham), Nübüvvet, Tasavvuf, Bilgi, Tanrı, Gazâli.

Knowledge is very important for Ghazali's sophisticated world. To him, knowledge is the most important feature of human beings creation. He thinks that science is being happy. This happines is only known by knowing Allah. In his philosophy, the philosophy of Knowledge-Morals-Living Creature associate with each other. He attaches great importance to 'Yakini Information'. This science is obtained through heart (Discernment-Inspiration) and it is prophecy and Islamic Mysticism and these informations' source is God. According to Gazali the only true creature is God. Other creature kinds are extents of God, in fact the information which belongs to these different kinds of creatures are information which belongs to features of God's different kinds of creatures. When the only creature is God, the source of the all information is rhe only God. Because God both creates the creatures and creates their minds and sense organs. People think that they get the information by temself but their mind's and sense of organs 'source are God' too. Accorrding to him especially medicine and astronomy all information which people cannot get by themself spread from Prophetic Office, and it gets the source from God. So the source of all information is God. To him, God is both true being and is the himself of the true information. God is both source of this true information which belongs himself and also God gives the method to reach the true information. This isthe relation between knowledge and God in his philosophy.Ghazali hasn't refused the informations which mind and senses, on the contrary he has said that human beings have had the first informations via these sources. But he has begun tu suspect these informations which have had via these sources. At the result of his this methodical thought, he has said that the informations which connot be suspected are the informations which have obtained by heart, the source of God and prophecy and mysticism. With his this methodical cepticism he has become the precessor of fideism with regards to occasionalists say that the source of the information is God, he has become the precessor of Hume with regards to he criticises casuality, he has become the precessor of Kant with he criticises mind and with his scepticism he has become the processor of Descartes. In spite of the fact that it is similar to Platon's conception of existence, it cannot be said that the philosopher was influenced by Platon. Because this dualistic sense of being is the understanding of the existence of the Islamic religion of the philosopher.Key Words: Sensorys, Mind, Heart (Intuition/Inspiration), Prophethood, Mysticism, Knowledge, God, Ghazali.