Anadolu Selçuklu Dönemi sırsız küpleri üzerine araştırma

Abstract

ÖZET Anadolu Selçuklu Dönetni'nde üretilmiş ve ortaçağ seramik sanatının bîr bölümünü oluşturan sırsız küpler, hem biçimsel olarak hem de ikonografi Seri bakımından dönemin en önemli temsilcilerinden biridir, Selçuklularla Antikçağdan bu yana süzülüp gelen, daha sonra Hıristiyanlıkla yoğrulan Yakındoğu ve Anadolu Sanatına, Orta ve Doğu Asya kökenli yeni boyutlar eklenmiştir. Selçukiu sanatının en seçkin örneklerini oluşturan sırsız küpler, Adıyaman'a bağlı olan Samsat kazılarında bulunmuştur. Samsat, 1238'de Selçuklu hakimiyeti altına girene kadar farklı kültürlerin etkisiyle yoğrulmuştur. Dolayısıyla Samsat kazılarında bulunan Selçukiu küpleri, Doğu ve Güneydoğu kaynaklı olup, karmaşık bir kültürün uzantısını temsil etmektedir. Kuzey Mezopotamya'da da örnekleri görülen, kaynaklarda `Habb` ya da bir kısmı `Barbotin Seramik` olarak adlandırılan bu küpler, yurtiçinde ve dışında müze ve özel koleksiyonlarda sergilenmektedir. Küplerin tam parça formunda olanlarının tümü yumurta gövdeli, yuvarlak kaideli ve yüksek boyunlu eserlerdir. Çoğu astarsız olan örneklerde hamur kahverengi, kırmızı ve deve tüyü renklidir. Basit kazıma, barbotin ve baskı teknikleri kullanılarak yapılan eserlerin hemen hemen hepsi ortak form ve süsleme unsurlarına sahiptir. Yurt dışındaki örneklerde de bitkisel, geometrik motifler, insan ve hayvan figürleri yer alır. Bu anlamda Türk Sanatının çini, taş, alçı, ahşap, metal ve sırlı seramiklerin süslemelerinde izlenen, bitkisel, hayvansal ve fantastik, geometrik ve insan figürlü örneklerle paralellik göstermektedirler. VI

ABSTRACT Non-glazed earthenware produced during the Anatolian Seljuk period and representing a group of ceramics art in the Middle Ages stand as important examples of the period in terms of their forms and iconographies. Anatolian Turkish Art displays a fragmented cultural identity as a reflection of its diverse social structure. Once influenced by Feudal systems and Christianity, the Near Eastern and Anatolian art iater gained Central and East Asian qualities. The earthenware, which stands as the most outstanding examples of Seljuk art, has been unearthed during excavations in Adiyaman's Samsat province. Various cultures had influenced Samsat before it was taken over by Seljuk Turks in 1238. The Samsat jars have many qualities of East and Southeastern Anatolian origin and represent an extension of a cosmopolitan culture. The earthenware, which are known as Habb or Barbotin ceramics, were also found in Northern Mesopotamia, and are exhibited both in and outside Turkey in various museums as well as in private collections. The Intact examples of Seljuk earthenware are egg shaped with round bases and long necks. The clay used in these generally uncoated samples is brown, red or dark yellow (camel). They are decorated with simple engravings and use Barbotin and press techniques. Ones found outside Turkey share common form and decoration motifs such as plants, geometric shapes, and human and animal figures. This use of symbolism is similar to that found on Turkish tiles, stones, and woodwork, plaster and metal works. Vll