Geleneksel Türk tiyatrosu`nda Zenne tipi ve Ortaoyunu`ndaki uygulamaları

Abstract

ÖZET Kadınlar, ilkel toplumlardan günümüze kadar erkeklerden daha geri planda kalmış, sanat ve bilim dünyasında da bu nedenle, çok geç yer edinebilmişlerdir. İnsanlığın var oluşundan beri süregelen tiyatro sanatında ise, kadın XVI. yüzyıla kadar bu gün bilinen anlamıyla yer alamamıştır. Bu süreçte zaman zaman sahnede görülen kadınlar ise ahlakça düşük kadınlar olarak değerlendirilmektedirler. Bu nedenle de kadın rollerini erkek oyuncular oynamışlardır. Erkek oyuncuların kadın rollerine çıkmaları ise, Batı ve Doğu tiyatro geleneğinde benzer özellikler göstermektedir. Bu durum, Türk toplumunda da aynı şekilde devam etmiştir. Kadına sunulan hayat şartları, kısıtlanmış yaşamı, onun bir çok alanda olduğu gibi tiyatro sanatında da yer almasını uzun ydlar engellemiştir. Bu nedenle de, Geleneksel Türk tiyatromuzda da kadın rollerini erkek oyuncular oynamışlardır. Özellikle Ortaoyunu'nda sesten başka fizikte, tavırlarda, giyim tarzı da önem kazanınca yüzyıllardır çeşitli etkenlerle zeminini hazırlayan `Zenne` tipi ortaya çıkmıştır. Bu çalışmanın amacı, dünyada kadın rolüne çıkan erkek oyuncuları ve Geleneksel Türk Tiyatrosu'nda Zenne tipinin ortaya çıkışını, özelliklerini ve uygulamalarını incelemektir. Seyirlik danslardan başlayıp köy seyirlik oyunlarında ve Karagöz'de kadınların yerine erkeklerin rol almasına; özellikle de Ortaoyunu'nda erkeğin tıpa tıp kadına benzer şekilde oynamasına kadar geçen sürecin özelliklerini elde bulunan metinlerin ayrıntılarına girilerek araştırılmaya çalışılmıştır. Bu çalışmayla Zenne'nin özel bir tür kadın rolü olarak kendisini gösterdiği ortaya çıkmıştır. Bugün kadınlar, ister bilim alanında ister sanat alanında olsun dünyanm her yerinde erkeklerle beraber çalışmaktadırlar. Tiyatro sahnelerinde bir çok başarıya imza atmaktadırlar. Bununla birlikte, kadının tiyatro sahnesinde yerini almasıyla `Zenne` geleneği tarihin sayfaları araşma karışmıştır.

ABSTRACT Women has been stayed backstaged of menhood, since primitive communities and because of this reason, women had been to get over their sucsess in the art and the science world. Since the mankind has been to present day in the theatre art; women couldn't became to an actress untill the 16th. century for the meaning of the modern term. In this period, rarely the women has been seen on the stage evaluationed like prostitute. Therefore, male players to get on the stage, instead of the female players or actresses. This situation has got some similiar characteristic within the west and the east theatre tradition. This case, entirely to attend in Turkish society. The representing life conditions to the women, their restricted life became a barrier for a long years in the theatre art like the other areas. For this reason, in Traditional Turkish Theatre male has players to get on the stage, instead of female actresses. When the body, manner and the dressing style became so important in Ortaoyunu, beside out of voice for the centuries introduce us 'Zenne' type. This thesis aims to carry out researching, male players who get on the stage instead of female actresses, the special features of Zenne type in traditional Turkish theatre and their applications. Since the beginning of the watching dances, also village watching plays until Karagöz. (For male players became female ones.) In this situation, it makes to be reserching traditional texts. This thesis also signes, the time period in Ortaoyunu which is smilar male players and nearly the same female players too. At the end of this thesis shows that Zenne' s signed out a kind of special role in traditional turkish theatre. Today, women and men nearly, work out together in every business which is science or art area. Also women shows that their art skills on the stage briliantly. In brief, at the end of this situation, Zenne tradition, became a history. VI