TV haberciliğinde etik sorunsalı: Türkiye`de TV haberciliği üzerine bir inceleme

Abstract

Türkiye'de 1990 yılına kadar, tekel olarak bulunan Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) haberciliği süregelmiştir. Devlet televizyonuna egemen olan habercilik anlayışı `Protokol` haberciliğine dayanmaktaydı. Bu tarihten itibaren; özel radyo ve televizyon kurulmasına ilişkin yasa bulunmamasına rağmen, kurulan sayısız özel radyo ve televizyon kanalı, toplumsal yaşantıya yön vermeye başlamıştır. Böylesi bir yasa bulunmaması bir yana; ülke gündemini ticari kaygılarla yapılan yayınların yarattığı iletişim terörü kaplamıştır. Bu çalışmanın konusu olan haber ve özellikle haber bültenleri gerçeklik duygusunu izler kitleye en etkili şekilde iletmesi açısından, medya patronlarının silahı durumuna dönüşmüştür. Bir yandan haberler aşırı magazinleştirilirken, diğer yandan gerçek dışı haberler (çarpıtılmış), yeni kahramanlar (ikonlar), aşırı dramatize edilmiş yıkık yaşamlar sergilenerek reklam gelirleri artırılmıştır. Bununla da kalmayıp özel kanal sahipleri ve medya profesyonelleri iktidarın uygulamalarını destekleyen ikili bir oyuna (veren el- alan el) soyunmuşlardır. Bu süreçte; televizyon ve televizyon haberciliği izler kitle üzerinde manipülasyon aracı olarak; tüketim, caydırma ve propaganda amaçlı kullanılmakta iken, kısa bir süre de izler kitle de televizyonu kendi silahı ile tehdit etmeye başlamıştır. Görece olarak; 1994 yılında kurulan Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), bazı konularda başarılı olsa bile, televizyon gibi güçlü bir iletişim aracını yasal yaptırımlar ile değil; etik kaideler ile (Kod) kontrol etmek daha rasyonel bir yaklaşımdır. Bu çalışmada; ülkemizde televizyon haberciliğinde etik dışı uygulamalardan kaynaklanan sorunlar ve çözüm yöntemlerinin irdelenmesi amaçlanmıştır. Bunun saptanabilmesi için seçilen ulusal kanallarının yayınları toplum bilimsel yöntemle irdelenmiştir. Bununla birlikte değişik ülkelerde medya etik uygulamaları araştırılmıştır. Birinci bölümde; popüler kültür ve medya kültünün televizyonla ilişkileri yanında, televizyonun; iktidarla ilişki boyutunu ortaya koymak açısından viipolitik ve ideolojik yönü üzerinde durulmaktadır. İkinci bölümde ise ağırlıklı olarak televizyonun kitleler üzerindeki etkisi ve TV haberlerinin sosyal yapı içerisindeki görevi ve nihayetinde televizyon haberciliğinden kaynaklanan etik sorunlar irdelenmektedir. Üçüncü bölümde ise seçilmiş olan özel ve devlet televizyon kanallarında haberciliğe dair etik sorunlar değerlendirilmektedir.

Until 1990, TRT (Turkish Radio and Television Institution) was the only news broadcasting institution in Turkey. The understanding of news broadcasting used to dominate the State television (TRT) was based on Protocol broadcasting. After 1990, a lot of private radio and television channels were established although there was no law related to the establishment of private radio and television. This improvement had a great impact on society. As well as this inadequacy, media terror, which resulted from news broadcasting, made with the aim of seeking commercial interests started penetrating into society. News and especially news bulletins, which are the main themes of this thesis, became the weapon of media bosses in terms of transmitting the feeling of reality to the audience. On the other hand, income from advertisements increased as a result of excessive tabloid news, unfounded news, and broadcasting over exaggerated destroyed lives and creating new heros. Moreover, the owners of the private channels and media professionals started playing a two-sided game which supported the applications and the policy of the government. In this period, TV and TV news broadcasting were the means of manipulation, consumption, dissuasion and propaganda. Therefore, after a while, the audience started to threaten TV with their weapons. These changes were followed with the establishment of RTÜK in 1994. RTÜK has become very successful in some aspects. However, it is believed that it should be in control of TV, a very powerful communication means only through applying ethical rules rather than legal sanctions as applying ethical rules instead of legal sanctions seems more rational. In this thesis, it is aimed to discuss the problems and the solutions of TV news broadcasting that result from unethical applications. For this purpose, in this study, broadcasts of the selected international channels were analysed with social science methods. In the first chapter, the focus is on the relationships between popular culture and media culture. Also, the political and the ideological aspects of TV IXhave been studied to emphasize the strong relationship between TV and government. In the second section, the impact of TV on masses is discussed in detail. Also, the mission of TV news broadcasting within a social context is emphasized. Consequently, ethical issues that have resulted from TV news broadcasting are also studied in the second section. In the third section, the ethical issues concerning news broadcasting on the selected state and private channels are discussed and evaluated.