Dramaturjik çözümlemede travma teorilerinin kullanışı üzerine bir yöntem önerisi

Abstract

ÖZET DRAMATURJİK ÇÖZÜMLEMEDE TRAVMA TEORİLERİNİN KULLANIŞI ÜZERİNE BİR YÖNTEM ÖNERİSİ Adnan ÇEVİK Bu tezin amacı travma teorilerine dayalı draturjik çözümleme metodu geliştirmektir. İlk aşamada dramatik metne genel eleştirel yaklaşım, metin inceleme metotları, psikolojik ve kültürel travma teoerileri dramatik metin ve travma teorileri arasındaki bağlantının kurulması için incelenmiştir. Dramatik metnin hem psikolojik hem kültürel travma teorileri bağlamında çözümlenebileceği bulunmuştur. Buna ilaveten, dram sanatının tarihsel olarak travmatik hem insan hem de toplum tarafından yaşanan olayların etkisinde olduğu ispatlanmıştır. Bu bulguların sonucunda, ikinci aşamada disiplinlerarası bir yaklaşımla travma teorilerine dayalı dramaturjik çözümleme metodu geliştirilmiştir. Bu tezin en önde gelen kazanımı metoda göre, dramatik metin başlıca iki ana gruba ayrılır: bireysel ve kültürel. Birinci grup kendi içinde fizyolojik travma ve değişim sonucu normalden sapma olarak iki alt gruba ayrılırken, ikinci grup üç alt gruba ayrılır: saygınlık değerleri yanılsaması, toplumda kültürel değişim ve aşınma, evrensel bir söylem olarak travma. Tüm bu alt gruplar farklı travmalara karşılık gelir. Dünya ve Türk tiyatro repertuarından rastsal olarak seçilen dramatik metinlerin geliştirilen metoda göre incelenmesinden sonra Türk tiyatrosunda birinci ana gruba ait dramatik metinlerin yok denecek kadar az olduğu, oyunların çoğunlukla ikinci grupta yer aldığı sonucuna varıldı. Bu nedenle, birinci grupta yabancı oyun yazarlarının eserleri model dramatik metin olarak incelendi. Bununla birlikte, ikinci grupta Türk tiyatrosundan sayısız eser olduğu için bunun tam tersi bir yol izlenendi. Bu tezde önerilen dramaturjik çözümleme yönteminin dramaturglara, yönetmenlere, tasarımcılara ve oyunculara yeni yaratıcı bakış açıları getireceği düşünülmektedir. vıı

ABSTRACT PROPOSAL FOR DRAMATURGICAL ANALYSIS METHODOLOGY BASED ON TRAUMA THEORIES Adnan ÇEVİK The aim of this thesis is to develop a dramaturgical analysis methodology based on trauma theories. In the first stage, general critical approach to dramatic text, textual analysis methodologies, psychological and cultural trauma theories were researched in order to build a link between dramatic text and trauma theories. It was found out that fictional technique of drama can be analyzed in terms of both psychological and cultural trauma theories. In addition, it was proven that drama has been historically under effect of traumatic events experienced by both human and society. As a result of these findings, in the second stage a dramaturgical analysis methodology based on trauma theories is developed. According to the methodology that has been the very outcome of this thesis drama can be divided into two main groups: individualistic and cultural. As the former has two subgroups: disability and eccentricity, the latter has three subgroups: illusion of status, cultural perversion and transformation in society, and trauma as an universal discourse, each of which has stood for a different kind of trauma. After the dramatic texts randomly depicted from both the world and Turkish theatre repertory had been analyzed in accordance with the methodology it was concluded that Turkish theatre has almost no dramatic text in the first main group, but mainly in the second. Therefore, the model dramatic texts by foreign playwrights were analyzed as examples of the first group. However it was just the opposite for the second group since Turkish theatre has innumerable examples. It is supposed that the dramaturgical analysis methodology proposed by this thesis would provide a new point of view for dramaturges, directors, designers, players and critics that their creativity would be fueled. VI11