Bilimkurgu sinemasında siberpunk-siberpunk etkisi taşıyan flimlerin ayırdedici özellikleri

Abstract

ÖZET Siberpunk, 1980'li yılların başlarında A.B.D'de ortaya çıkan bir bilimkurgu edebiyatı alttürüdür. Bu alttürde küreselleşme, çokuluslu kapitalizm, bilgisayarlaşma ve internet teknolojileri gibi öğelerin bilimkurgu geleneği içinden ele alındığı görülür. Internet kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte, siberuzay ve hackerlar gibi siberpunk imgelemine ait konuların popülerliği artmıştır. Seksenlerden bu yana sinemada da, özellikle bilimkurgu filmlerinde siberpunk etkilerinden bahsedilmektedir. Bu noktada, araştırmamız, siberpunkın bilimkurgu sineması üzerindeki etkisinin belirli ayırdedici özellikler (tema ve motifler) çerçevesinde saptanması için uğraş vermiştir. William Gibson'ın `Neuromancer` (1984) adlı romanı, siberpunkın tanımlanması ve ayırdedici özelliklerin saptanması noktasında esas alınmıştır. Siberpunk bilimkurgu edebiyatı hakkında birçok yayın bulunabiliyor iken, aynı durumun onun sinemayla olan ilişkisi için geçerli olmayışı karşılaşılan önemli bir güçlük olmuştur. Araştırmanın sonunda `Siberuzay ve Hackerlar`, `Teknoloji-Beden Bütünleşmeleri` ve siberpunk bilimkurgularının, korku türüne benzer olarak, mistik, dinsel ve korku öğeleriyle kaynaşma göstermesine işaret eden `Melezlik` özellikleri ön plana çıkmıştır. Bunların, özellikle birlikte kullanıldıklarında bir bilimkurgu filminin siberpunktan etkilenip etkilenmediğinin ayırt edilmesini sağlayabilecek nitelikte oldukları anlaşılmıştır. Genel tanımıyla, siberpunk öykü ve karakterlerinin teknofili ya da teknofobi eğilimi arasında konumlanışı olan `Kararsız Tutum`un ise birçok ayırdedici özelliğe içkin olduğu görülmüştür. Bu açıdan, siberpunk etkisi taşıyıp taşımadıkları araştırırken, filmlerin konusunu ele alış biçiminin 'kararsız tutum' yansıtıp yansıtmadığına bakılması yararlı olmaktadır. Elde edilen verilere göre, siberpunk etkisi taşıyan filmlere başta A.B.D ve Japonya olmak üzere, Kanada, İngiltere, İtalya, Fransa gibi gelişmiş ülke sinemalarında rastlanmaktadır. Akira (1987), Johnny Mnemonic (1995), Ghost in the Shell (1995), Nirvana (1996), Webmaster (1998), The Matrix (1999) ve Avalon (2001) ise bu etkiyi taşıdığı anlaşılan filmlerden birkaçıdır.

ABSTRACT Cyberpunk is subgenre of science fiction literature that emerged in USA during 1980's. It is seen that in subgenre elements such as globalization, multinational capitalism, and internet technologies are considered within the science fiction tradition. The popularity of subjects related to cyberpunk imagination such as cyberspace and hackers has increased along with widespread use of internet. Since 1980, in cinema, especially in science fiction films the cyberpunk influences are being mentioned. At this point, our research has struggled to determine the influences of cyberpunk on the science fiction cinema within the frame of certain discriminative characteristics (themes and motives). The novel by William Gibson, called `Neuromancer` (1984) has been taken as basis in defining cyberpunk and in determining its discriminative characteristics. Although, a number of publications related to cyberpunk science fiction literature could be found, same thing for its relation with the cinema is not true. At the end of the research, the characteristics of `Cyberspace and Hackers`, `Technology-Body Integrations` and `Hybridism` that point out fusing with mystic, religious and horror elements, like horror genre, appeared in the forefront. It was understood that these had the capability to help in determining whether science fiction is influenced by cyberpunk, especially when they are used all together. By its overall definition, it was seen that `Ambivalent Attitude`, which is the position of cyberpunk stories and characters within the technophilia or technophobia propensity, included a number of discriminative characteristics. Therefore, while investigating whether they are influenced by cyberpunk, to review whether the way of films considering their stories reflect `ambivalent attitude` is helpful. According to data obtained, the films influenced by cyberpunk are encountered in developed countries such USA, Japan, Canada, UK, Italy and France. It appears that some of these films are Akira (1987), Johnny Mnemonic (1995), Ghost in the Shell (1995), Nirvana (1996), Webmaster (1998), The Matrix (1999) and Avalon (2001). VI