Batılılaşma ideolojisiyle gelişen Türk tiyatrosunda aile dramı

Abstract

Sadrazam Mustafa Reşit Paşa'nın 3 Kasım 1839'da Osmanlı yönetici sınıfı veyabancı diplomatlardan oluşan bir topluluğa okuduğu Gülhane Hattı Hümayunu ileOsmanlı'nın Batı'yı model alan politikaları başlamış, Batılılaşma sürecine girilmiştir.Osmanlı için değişim, ilerleme ve içinde bulunulan sıkıntılı durumdan kurtulma anlamınıtaşıyan bu süreç, Batılı ülkeler için Avrupa burjuva kapitalizminin Osmanlı'ya yönelikçıkarlarının hayata geçirilmesi anlamını taşımaktadır. Tanzimat dönemi olarakadlandırılan bu süreçle birlikte mparatorluğun sosyal-kültürel-ekonomik dengelerifarklılaşır. Politikadan sanat'a, görgü kurallarından, aile içi ilişkilere kadar tümalanlarda radikal değişimler yaşanır. Batılılaşma ideolojisi, Meşrutiyet dönemine dedamgasını vurur. Her ne kadar baskıcı bir yönetim anlayışı söz konusu olsa da, budönem eğitim alanında yapılan reformlar mparatorluğun gelecekteki kaderinibelirlemekte etkili olacaktır. Bu dönem içinde meydana gelen devrimci oluşumlarTürkiye Cumhuriyetini kurarlar. Yeni Cumhuriyetin belirlediği hakim ideoloji geneBatılılaşma ideolojisi olur. Toplum; kurumsal alt yapısı henüz hazırlanmamış olangeniş bir değişim sürecine tabi tutulur. Alfabe'den şapkaya, kadın erkek ilişkilerinden,kişisel zevklere kadar bir çok alanda değişim öngörülür ve bu öngörü yönetici tabakatarafından halka önerilir!Sanatların en toplumsalı olan tiyatronun Batılılaşma hareketi ile birliktekendi coğrafyasında yaşanan bu farklılaşmayı görüp, yaşanan sürece tepki vermemesiimkansızdır. Toplumsal alanda yaşanan değişimin yansımaları hızla sahneye getirilir.Geçmişin yanlış uygulamaları eleştirilirken, yeni dönemle birlikte hayata yansıyanfaydalı yaklaşımlar övülür. Eğitim, her dönemde tiyatronun ana işlevlerinden biri olarakgörüldüğünden, toplum, ideolojisiyle, alışkanlıklarıyla, aile içi ilişkileriyle, aşk ve cinsellikanlayışıyla sahne üzerinde tartışılır. Yazarlar, tartıştıkları konularda tezler ileri sürerler.Toplumsal değişimin izlerini takip eden ve bu değişim sonrasında ortaya çıkan olumluya da olumsuz durumları ortaya seren yazarların, ürün verirken en çok tercih ettikleriortam ise, genelde toplumun en küçük birimi olarak kabul edilen ailedir.

After Vice Councillor Mustafa Reşit Pasha has read The Royal Declaration ofGülhane to an audience consisting the governing class and foreign diplomats on 3rdNovember 1839, Otoman Empire?s politics modelling Western Cultures has begun andOttomans initiated a Westernisation Project. The process meant progress,development and a way of salvation from a depressing period whereas it meant for theWestern Countries the profits of European bourgeois capitalism towards OtomanEmpire.With this period called ?Tanzimat? (Reformation) the empire?s social- cultural-economical balances has been changed. There has been radical changes from politicsto art, behavior to family relations. Westernisation ideology has also labelled the?Meşrutiyet? (Constitutional Monarchy) period. Despite the fact that there has been asupressive approach of administration, the reforms on education will have an effectiverole on the destiny of Ottoman Empire, soon. The revolutionist formations constituted inthis period declare the Turkish Republic. The mainstream ideology that the newRepublic defines is again the westernisation. The public has been the object of a vastchanging process which did not have the proper constitutional infrastructure. Manychanges consisting alphabet to hat, gender relations to personal life styles has beenanticipated and this anticipation has been suggested to public by the governing class!Drama which is the most social branch of art is impossible to recognizethis shift occuring in its geography and react to this process. The echoes of the socialchanges has been staged rapidly. The wrong doings of the past has been criticised andthe useful approaches that has come with the new era has been appreciated. Aseducation has been understood as one of the main functions of drama in all ages, thepublic has been opened to dispute on stage with its ideology, habits, the familyrelations, love and sexuality norms. The playwrights suggest some theses on thesubjects that they discuss. The playwrights, who trace the social changes and lay barethe positive or negative results came with these changes, mostly preferred the settingas the family which has generally accepted as the smallest unit of society.