Arifî`nin Süleymannâme`sindeki minyatürlerde saltanata ilişkin simgeler

Abstract

Saltanat, devlet yapısında var olan çesitli politik ve sosyal formasyonlarınuygulandıgı bir hükümdarlık biçimidir. Osmanlı saltanat anlayısında, iktidarıntanımlanması açısından güç iliskileri de simgeler aracılıgıyla kurulmustur. Sultanıdigerlerinden ayıran, hiyerarsiyi ve düzeni saglayan, diger bir deyisle sultanı her alandatek yapan tüm unsurlar, sultana ve saltanatına iliskin simgelere dönüsmüstür.Kanunî Sultan Süleyman döneminin (1520-1566) ortalarında beliren yenisaltanat anlayısı, siyasi yapılanmadaki dönüsüm ve gelisimle kendini göstermistir. lkotuz yıllık dönemdeki yenilenme ve evrensel idealler, yerini imparatorluk yapısınıresmilestirmeye yönelik çalısmalara bırakmıstır. Dönemin saltanatında yasanandönüsüm, ayrıcalıklı ilkeler ve biçimlerle dönemin sanat üretimine de yansımıstır. Bunoktada, Kanunî Sultan Süleyman'ın bir Osmanlı hanedanlık tarihi yazması için1550'lerde ilk kez bir sehnameci ataması dikkat çekicidir. Teze konu olan?Süleymannâme? adlı minyatürlü yazma eser, Kanunî Sultan Süleyman tarafındanatanan ilk sehnameci Fethullah Arif Çelebi'nin (Arifî) 1558'de tamamladıgı Sahnâme-iAl-i Osman'ın besinci cildidir. Süleymannâme'de, Kanunî Sultan Süleyman döneminin1520 ile 1555 yılları arasındaki baslıca olayları kronolojik sıraya göre anlatılmıstır.Eserde altmıs dokuz adet minyatür bulunmaktadır ve bu minyatürler dönemin saltanatanlayısına iliskin pek çok simge barındırmaktadır. Bu açıdan, Süleymannâme'dekiminyatürlerde saltanata iliskin simgelerin arastırıldıgı tez üç bölümden olusmaktadır.Birinci Bölüm, sultanın saltanat simgeleri ve Kanunî Sultan Süleyman dönemisaltanat anlayısının sanat üretimiyle olan iliskisi ile ilgilidir. kinci Bölüm'de, ilk olarak,teze konu olan Süleymannâme adlı minyatürlü yazma eser tanıtılmıs ve saltanatsimgelerinin yer aldıgı dört ayrı konu baslıgında minyatürler, sahnelerin konularına göreincelenmistir. Bu sahneler, ?Tahta Çıkıs?, ?Elçi Kabulü?, ?Av?, ?Savas ve Kusatma?sahneleri olarak belirlenmistir. Daha sonra, Süleymannâme minyatürlerinin tümü gözönüne alınarak, saray, taht ve otagın betimlendigi sahneler ele alınmıstır. Ayrı baslıklaraltında incelenen ?saray?, ?taht? ve ?otag?ın, saltanat simgesi olarak ne ifade ettigiüzerinde durulmustur. Üçüncü Bölüm'de, tezle ilgili olarak uygulamalı çalısmalar yeralmaktadır.

Sultanate is a form of sovereignty that regulates various political and socialformations existing in the structure of the state. In the Ottoman perspective ofsultanate regarding the characteristics of authority, power relations were defined bysigns. Characteristics that distinguish the sultan from the others, regulations ofhierarchy and order, in other words all components that make the sultan unique,transform into signs of the sultan and the sultanate.New Ottoman perspective of sultanate in the mid of Sultan Süleyman theLawgiver?s reign (1520-1566) was emerged by the transformation in the politicalstructure. Universal ideals in the first thirty years period were replaced with theinitiatives in legitimating imperial structure. Remarkable transformation in theperspective of sultanate influenced the artistic production with privileged principlesand forms. At this point, it is significant that Sultan Süleyman appointed a post of?sehnameci? in 1550?s to write a history of Ottoman dynasty. The subject of thisthesis ?Süleymannâme? is the fifth volume of ?Sahnâme-i Al-i Osman?, which waswritten by the first sehnameci Fethullah Arif Çelebi (Arifî). Dramatic events between1520 and 1555 of Sultan Süleyman?s reign were narrated chronologically. There aresixty nine miniature paintings in the Süleymannâme that depict signs of sultanate. Inthis respect, this thesis deals with signs of sultanate in the miniature paintings ofSüleymannâme, and it is consisted of three chapters.First Chapter introduces the signs of the sultan, and it deals with the relationbetween the perspective of sultanate in the reign of Sultan Süleyman and the artisticproduction of the period. Second Chapter begins with the introduction of themanuscript. Afterwards, under four different headings, miniature paintings areevaluated according to their subjects. These heading are ?Accession to the Throne?,Reception of Foreign Ambassadors?, ?Hunting?, ?War and Siege?. Considering all theminiature paintings in the Süleymannâme, scenes that depict palace, throne androyal tent are examined. ?Palace?, ?throne?, and ?royal tent? are examined as signs ofsultanate under different headings. And finally Third Chapter is about the appliedworks related with the subject of this thesis.