Anadolu köy seyirlik oyunlarının gösteri danslarına dönüştürülmesinde yöntem önerisi ve bir uygulama örneği

Abstract

Anadolu Köy Seyirlik oyunlarının kökenleri, yüzyıllar öncesi bolluk törenlerine ve doğanın canlandırılması gibi doğa kültlerine dayanır. Bu kaynakların yanında Asya ve Anadolu kültürü, eski uygarlıklar ve İslamiyet seyirlik oyunlarını önemli ölçüde şekillendirmiştir. Bu kaynaklardaki törensel ve büyüsel kalıntılar günümüze kadar sürüp gelmiştir. Bazı oyunlarda ise bu tören ve büyü kalıntılarına rastlanmamaktadır. Bu tür oyunlar, köy yaşamından masallardan, efsanelerden ve günlük olaylardan doğmuştur.Günümüzde bazı seyirlik oyunların içinde barındırdığı ritüel uygulamalar ve inançların ancak izleri günümüze kadar ulaşabilmiş ve bugün, Türk köylüsünün kentleşme, ulaşım ve iletişim olanakla¬rının gelişmesiyle bu izler ne yazık ki varlıklarını olduğu gibi koruyamamıştır. İnançların ve oyunlardaki işlevlerin değişmesiyle seyirlikler büyük ölçüde değişikliğe uğramış ve bu uygulamalar eğlence işlevine dönüşmüşlerdir.Anadolu Köy Seyirlik oyunları, genellikle anonim olup, dans ve müziğe dayalı geleneksel oyunlardır. Göstermeci tiyatro ve açık biçim özellikleri taşıyıp, doğaçlama ve taklide dayanır. Oyunda oyuncu, seyirci ayrı olabildiği gibi aynıdır da. Seyirci çoğunlukla oyunun içindedir. Ak-kara karşıtlığı, ölüp, dirilme ve kız kaçırma temaları ve anlatım motifleri çok kullanılır. Seyirlik oyunlar, bolluk, bereket, üreme, evlilik, cinsellik, esnaflık, hayvancılık ve göç gibi sosyal konuları kendi kültürel yaşamından alan geleneksel tiyatro örnekleridir.Bu çalışmada, Anadolu Köy Seyirlik oyunlarının öz ve biçim açısından yapısal değerlendirilmesi, tiyatral ve dramatik özelliklerine göre sınıflandırılması ve bu kapsamda, Bertolt Brecht'in ?epik tiyatro? ve Richard Wagner'in ?ortak sanat yapıtı? kuramı ile ?gösterge bilim? tekniğinden yararlanılarak seyirlik oyunların gösteri danslarına dönüştürülmesi üzerine bir yöntem önerisi sunulmaktadır.

The roots of Anatolian theatrical villages plays, based on the natural cultures such as abundance ceremonies and the animation of nature which date back to centuries ago. In addition to these sources, Asia and Anatolian cultures have shaped ancient civilizations and Islamic theatrical representations significantly. Ceremonial and magical remnants of these sources have survived until today. However, in some representations, there are not any remnants of ceremonies and magic. Generally, these kinds of presentations have arisen from stories, legends, daily events and village life.Only the traces of ritual applications and beliefs in theatrical presentations have reached our day and today since the urbanization, transportation and communication opportunities of Turkish villagers have developed, these features could not protect their presence. As the beliefs have reduced and their functions in the plays changed, presentations have changed significantly and have turned into presentations which have entertaining features.Anatolian theatrical presentations in villages are amateurish and anonym folk dances and traditional plays basing on dance and music. They bear exhibitive theatre and open form features and base on improvisation and imitations. Players and the audience are the same. The audience is in the play.As the contrast of white and black, motives of death and resurrection and abductions of girls are used frequently. Theatrical presentations are the examples of traditional theatre which get the subjects such as abundance, fertility, reproduction, marriage, sexuality, craftsmanship, stock breeding and migration from its own social and cultural life.In this study, a general evaluation of Anatolian theatrical presentations in villages is executed in terms of its essence and form and they are classified according to their theatrical and dramatic features. After that, a method suggestion is offered on the transformation of theatrical presentations into performance dances by benefitting from the ?epic theatre? theory of Bertolt Brecht, ?common work of art? theory of Richard Wagner and ?semiotics? technique.