Hint Okyanusu`nun jeodinamik yapısı

Abstract

IV -XXI- öz Hint Okyanusu, okyanus sırtlan, basenler, yakınsayan ve ıraksayan levha sınırları, mlkrokıtalar ve deniz tabanı yükseltileri olmak üzere birçok önemli jeolojik yapıyı içine alan büyük bir kısmı güney yarım kürede, Asya, Afrika, Avustralya ve Antarktika kıtalarına kıyısı olan, Pasifik ve Atlantik Okyanustan' ndan sonra yerküredeki üçüncü büyük okyanustur. Hint Okyanusu, en büyük kıta PanthaJassa' nın parçalanarak kuzeydeki Laurasia ve güneydeki Gondwana süperkıtalarını oluşturması ve yine güneydeki Gondwana' nın da parçalanarak Asya, Afrika, Avustralya ve Antarktika kıtalarını oluşturması ile bu kıtaların da zaman içinde birbirlerinden kopmaları sonucu oluşmuştur. Hint Okyanusu* nun dünya ölçeğinde belirgin olarak en iyi görülmeye başladığı zaman, Kretase sonudur. Hint Okyanusu içindeki önemli jeolojik yapılardan Orta Hint Sırtı, Arap Yarımadası' nın güneyinden Carlsberg Sırtı ile başlayıp, yaklaşık 65° D- 27° G koordinatında Güneydoğu (SEIR) ve Güneybatı Hint (SWIR) Sırtları ile birleşerek bir üçlü eklem (triple junction) oluşturmaktadır. Okyanusun daha doğu tarafında bulunan Ninetyeast Sırtı yaklaşık 90° D boylamı hizasından başlayarak 0° G den 30° G e doğru düz bir şekilde uzanan ve aktif olmayan bir sırttır. Ninetyeast Sırtı' nın ayırdığı doğudaki Wharton ve batıdaki Orta Hint Basenleri okyanusta görülen en önemli basenlerdir. Bunun yanında Somali, Enderby, Crozet ve Mascarene Basenleri de diğer önemli basenlerdir. Madagaskar ve Seyşeller de okyanus içindeki önemli mikrokıtalardır. Hint Okyanusu' nda, okyanusun jeofizik yapısını çıkarmaya yönelik birçok çalışmalar yapılmıştır. Isı akımı ölçümleri sonucunda, Hint Okyanusu' nun (PasifikXXII ve Atlantik Okyanuslarına göre daha) yüksek ısı akımı değerleri gösterdiği bulunmuştur. Yapılan gravite çalışmaları, Hint Okyanusu üzerinde Tersiyer döneminden sonra gelişmiş ve ekvatorda merkezlenmiş basık bir jeoidin varlığını göstermiştir. Manyetik anomali veren tabanın hareketi ve Ninetyeast Sırtı' nın kuzeydoğusunda kaybolan manyetik anomaliler nedeniyle, KD- GB yönlü bir levha hareketinin gözlendiği görülmüştür. Bunun yanında Hint Yarımadası' nın doğu tarafındaki kıtasal kabuğun okyanusa doğru uzandığı, pozitif manyetik anomalilerin okyanusa doğru çıkıntı yapması nedeniyle anlaşıldığı ve Sumatra üzerinde iyi manyetik anomali veren malzemenin sedimanter ve volkanik malzeme karmaşığından oluşan yeni bir malzeme olduğu t, ve şu anda birbirlerinden ayn olan Kerguelen ve Broken Sırt Platoları' nm bir zamanlar bitişik olabileceği sonuçları ortaya çıkarılmıştır. Okyanus sismolojik olarak aktif bir yapıya sahiptir. Sumatra Çukuru' ndan başlayıp, Asya içlerine kadar uzanan bölge ile Makran Çukuru bölgesi önemli deprem oluşum alanlarıdır. Okyanusun kuzeydoğusunda (Sumatra Çukuru altına doğru) KD- GB yönlü bir hareket mevcuttur. Birim alan başına düşen deprem sayısı diğer okyanuslardakinden fazladır. Sismik çalışmalardan, Orta Hint Baseni' nde KD- GB yönelimli fay bloklarının olduğu ve Makran Çukuru' nun güneybatı Asya altına dalması ile deforme olmuş sediman alanlarının bulunduğu görülmüştür. Ekonomik kaynak bölgeleri (EEZ) bakımından, petrol ve doğal gaz alanları genellikle Arap Denizi (Bombay yükselimi ve Ratnagiri) ve Pers Körfezi içinde ve Sumatra' nın kuzeydoğusunda bulunmaktadır. Ağır mineral plaserleri, genillikle Güney Hint Yanmadası ve Sumatra'nın kuzeydoğusunda ve demirli bileşikler ise genelde okyanus basenleri içinde oluşmaktadır.

- XXIII - ABSTRACT The Indian Ocean is the third largest ocean in the world arter the Pacific and Atlantic Oceans respectively, situated mainly in the southern hemisphere bordering to the continents of Asia, Africa, Australia and Antarctica, and contains many important geological features such as ocean ridges, basins, converging and diverging plate boundries, microcontinents and abyssal plain highs. The Indian Ocean was formed with the disintegration of the continents of Asia, Africa, Australia and Antarctica from the Gondwana afterwards of the division of the biggest continent of Panthalassa as the supercontinents of the Laurasia in the north and the Gondwana in the south. The Indian Ocean has been in existence in the worldwide scale at the end of the Cretaceous epoch. The Central Indian Ridge (CNIR or MIR - Mid Indian Ridge -) is one of the most important geological structures of The Indian Ocean, that is rise from the Southern Arabian Peninsula by Carlsberg Ridge and at the 65° E- 27° S it has made up a triple junction by southeastern (SEIR) and southwestern (SWIR) Indian Ridges. The Ninetyeast Ridge which is asismic and straight, has been located at the eastern side of the Indian Ocean, and it rises 0° and extends as far as 30° S, at the line of 90° E. The Wharton and the Central Indian Basins are most important oceanic basins in the Indian Ocean that they have been seperated by the Ninetyeast Ridge. However, Somali, Enderby, Crozet and Mascarene Basins are the other important oceanic basins in The Indian Ocean. Madagascar and Seychelles are the important microcontinents in the Indian Ocean. The many geophysical investigations have been carried out in the Indian Ocean, in order to undersand the geophysical properties of the ocean. According to the heat flow studies, the Indian Ocean has higher heat flow values (from PacificXXIV- and Atlantic). The gravity studies showed that, the Indian Ocean has a geoidal low that it has begun to take this form in the Tertiary period, and this geoidal low centered at the equator. The anomalous magnetic crust has a continuous movement at east of the Ninetyeast Ridge. In the northeast region of the Ninetyeast Ridge the magnetic anomalies disappear and because of this, it is concluded that the plate motion in this region has a NE- SW direction. However, at the eastern part of the Indian Peninsula the positive magnetic anomalies elbowed towards the Indian Ocean, this evidence show that, the continental crust of this region extends to the ocean. The anomalous magnetic material on the Sumatra, has a complex geological structure, and this complex structure has volcanic and sedimentary materials. In addition to these studies, the other magnetic study showed that, Kerguelen and Broken Ridge Plateaus might have been adjacent to each other. The Indian Ocean has an active seismological structure. The main important earthquake areas include the Makran Trench, the Sumatra Trench and region of towards to inner of Asia from the Sumatra Trench. In the northeast part of the Indian Ocean (beneath to the Sumatra Trench) there is a movement, in the direction of NE- SW. The number of earthquakes per area in the Indian Ocean are much more according to the other oceanic areas. The seismic studies showed that there are many fault blocks in the Northern Indian Ocean, that these fault blocks have a NE- SW direction and because of the subduction of the Makran Trench to the beneath of the Southern Asia, there are many deformed sediment areas in this region. According to viewpoint of Economic Exclusive Zones (EEZ) generally, the oil and gas areas are in the Arabian Sea (Bombay High and Ratnagiri), Persian Gulf and the northeastern part of the Sumatra. Generally, heavy mineral placers are located in the southern Indian Peninsula and in the northeastern region of Sumatra and heavy mineral iron components are present mainly in the oceanic basins.