Bir siyasal kişilik portresi olarak Dr. Tevfik Rüştü Aras

Abstract

VIII ÖZET Tevfik Rüştü Araş 1883 yılında Çanakkale'de doğdu. Cumhuriyet döneminin en uzun süre görevde kalan dışişleri bakanı olan Araş, yeni Türk dış politikasının geliştirilmesinde önemli rol oynamıştır. Beyrut Tıbbiyesini bitiren Tevfik Rüştü Araş, imparatorluğun çeşitli merkezlerinde askeri hekimlik yapmıştır. İttihat ve Terakki Partisi'nin içinde önemli mevkilerde bulunan Araş, Milli Mücadele yıllarında Birinci Meclis Menteşe milletvekilidir. İstiklal Mahkemeleri' nin kuruluşuyla, Kastamonu İstiklal Mahkemesi üyeliği görevine getirilen Araş, 1920 yılı sonlarında Komünizmi incelemek üzere Sovyetler Birliği'ne gönderilmiş, döndüğünde Mustafa Kemal'in isteği üzerine resmi Türkiye Komünist Fırkası 'nın kurucuları arasında yer almıştır. Tevfik Rüştü Araş, İkinci Meclise İzmir Milletvekili olarak katılmıştır. 1925 'de İsmet Paşa Hükümetinin Dış İşleri Bakanıdır. 1925-38 yılları arasında İsmet İnönü ve Celal Bayar hükümetlerinde 13 yıl boyunca bu görevi yürütmüştür. O dönemde Türk- Sovyet dostluğunu geliştirmeye önem veren Araş, 1925 'de SSCB ile Tarafsızlık ve Saldırmazlık Antlaşması imzalanmasında etkili olmuştur. Bu dönemde Türk-Sovyet ilişkilerindeki bir diğer gelişme 1928 yılında topyekün silahsızlanmayla ilgili Sovyet tezinin Türkiye tarafından desteklenmesidir. 1930'larda bir yandan Türk-Sovyet ilişkilerindeki yakınlık korunurken, diğer yandan Batı ile yakınlık sağlanmıştır. Araş' in bu dönem ve görevdeki bir diğer başarısı Türkiye ile başta Yunanistan olmak üzere diğer Balkan devletleri arasındaki dostluk köprüsüdür. Araş, 1930' da Türk_Yunan dostluğunun sağlanmasında, 1923-1933 arasındaki Balkan Konferanslarında, 1934'de Balkan Paktı'mn kurulmasında etkin bir rol oynadı. Uluslar arası toplantılarda büyük devletlerin yayılmacı politikalarına karşı çıkan konuşmalar yapmıştır. Atatürk'ün hastalığı sırasında, İnönü'ye karşı olan grup arasında yer alan Tevfik Rüştü Araş, İnönü'nün Cumhurbaşkanlığı ile birlikte aktif siyasetten uzaklaştırılarak Londra'ya Büyükelçi olarak atanmıştır. 1943 yılında emekli olmuş ve anılarını kaleme almaya başlamıştır. 1945 yılında yayınlanan Görüşlerim adlı eserinde genel olarakIX Müttefiklerle işbirliğini ve SSCB ile ittifakı savunmuştur. Demokrat Parti' nin kuruluş çalışmalarına katılsa da daha sonra bu partinin diğer kurucuları tarafından parti dışına itilmiştir. Aynı yıl Fevzi Çakmak ve Zekeriya Sertel gibi kişilerle birlikte, sonraları `solcuv olarak eleştirilecek İnsan Hakları Cemiyeti'nin kurucu üyeleri arasında yer almıştır. 1951- 1959 yıllan arasında Türkiye İş Bankası Yönetim Kurulu üyeliği ve başkanlığı görevlerinde bulunan Tevfık Rüştü Araş, 1960 yılından sonra Yeni Türkiye PartisPni desteklemiş ancak, aktif siyasete girmemiştir. 1968 yılında anılarını Görüşlerim-2 adlı eserinde toplayan Araş, 1972 yılında vefat etmiştir.

X ABSTRACT He was born in Canakkale-Turkey in the year of 1883. He was a diplomat and politician. He worked as a Foreign Affairs Minister for a long time during the early years of the republic. He had a very important role by the development of foreign affairs and politics of The Turkish Republic. He graduated the Beirut Medical school. He worked as a military doctor in the various parts of the empire. He became a member of The Committee of Union and Ptogress. He entered first as the deputy of the Menteşe city to The TBMM-Turkish National Assembly (1920). During The Turkish War of Independence, he worked in the Independence Court of Kastamonu. He had been sent to USSR for the inspection of Bolshevism. After his return, he undertook a mission as a founder member in The Turkish Communist Party, upon the request of Mustafa Kemal. Then, he became the deputy of Izmir city in the year of 1923. He had been appointed as Foreign Affairs Minister in the government of Ismet Pasha in the year of 1925. He undertook the same duty within the goverments of Ismet Inonu and Celal Bayar between the dates of 1925 and 1938 for 13 years. Within this period, he considered importance for the development of the Turk- Soviet frienship. He undersigned a neutrality and nonaggression agreement with USSR and the Soviet thesis regarding the total disarmament had been supported in the year of 1928. While the Turk-Soviet friendship had been defended, in the meanttime, the relations with the other western countries had been established in 1930's. In addition, Aras also tried to improve the cofiicts in the Balkan. He had a very important and effective role by the enabling of the approach with Greece in 1930, and in the Balkan conferrences between the dates of 1929 and 1933, and by the establishing of the Balkan Pact. He performad. important speeches against the hegemonism of the big countries among the international meetings. During the illness of Atatürk, he took place qithin the group, who were against Inonu. While Inonu became the president, Inonu did not want him to take a duty within the new government. He had been appointed to the duty as Embassador in London inXI the year of 1939. He had been retired in 1943. Starting from the 1944, he proposed to establish cooperation with the allies and to come an agreement with USSR. He supported the Democratic Party (DP), because he qas against Inonu. In the same year, he, together with some persons such as Fevzi Çakmak and Zekeriya Sertel, established The Human Rights Association, where was attacked as it was called as `leflist` later. He took the duty of the chairmanship of the administration comittee of Is Bankası between the years of 1952 and 1959. He supported The New Turkey Party after 1960, but he did not enter into the active politic. Tevfik Rustu Aras have died in the year of 1972.