Ekümeniklik ve Fener Rum Patrikhanesi

Abstract

Fener Rum Patrikhanesi, yaklaşık 1700 yıldır Anadolu ve İstanbul ile iç içe varolan tarihi bir din kurumudur. Roma İmparatorluğu'nun bölünmesinden sonra Bizansİmparatorluğu'nun kilisesi şeklini almış, Bizans İmparatorluğu sona erince OsmanlıRumlarının kilisesi olmuş, Fatih Sultan Mehmet tarafından bazı ayrıcalıklarakavuşturulmuş, Osmanlı İmparatorluğu'nun sona ermesini müteakip ise Türkiye'deyaşayan Rum azınlığın kilisesi haline gelmiştir.Fener Rum Patrikhanesi ile ilgili Cumhuriyet döneminde yaşanan tartışmalar,ABD Başpiskoposu Yunan kökenli Athenagoras'ın Türk vatandaşı olmadığı halde 1948yılında Patrik yapılması ile başlamıştır. Bu dönemde, ABD ile Sovyet tehlikesine karşıgirişilen işbirliği, Yunanistan ile de yakınlaşmayı getirmiş ve Patrikhaneye karşıgeçmişten gelen şüpheler bir süre için akıllardan silinmiştir. Ancak bu dönem kısasürmüş, 1950'li yılların ortasından itibaren Kıbrıs'ta Türklere karşı yapılan katliamlarınkilise tarafından organize edilmesi, Patrikhane ile ilgili şüphelerin tekrar gün yüzüneçıkmasına sebep olmuştur.1990 yılında şu anki Patrik Bartholomeos'un göreve gelişi ile Patrikhane,ABD, Avrupa Birliği ve Yunanistan'ın desteği ile ekümeniklik söylemleriniuluslararası kamuoyuna kabul ettirme faaliyetlerine hız vermiş ve baş döndürücü birsiyaset ve diplomasi fırtınası yaşanmaya başlanmıştır.Türkiye'nin 2000'li yılların başı ile beraber Avrupa Birliği'ne katılımmüzakerelerine başlaması, Patrikhane ve onun ekümenikliğini destekleyen ülkeler içinTürkiye'yi ekümenikliği kabul etmesi için zorlayacak yeni bir dönem olarak ortayaçıkmıştır. Avrupa Birliği'ne katılım şartlarının içinde olmamasına rağmen,Patrikhanenin ekümenikliğinin tanınması, ?azınlık hakları ve din özgürlüğü? adı altındagiriş şartlarından biri haline getirilmiştir. Heybeliada Ruhban Okulu'nun Yabancıöğrenci kabul edilmesi şartıyla açılması, Sinod Meclisi'ne yabancı metropolit atanması,Patriğin Türk Vatandaşı olma zorunluluğunun kaldırılması, Azınlık vakıflarına maledinme hakkının verilmesi gibi eklemelerle yeni taleplerin ortaya çıkması, Türkkamuoyunda Patrikhanenin ABD ve AB desteği ile Vatikan tarzı bir devlet kuracağınadair iddiaların kuvvetlenmesine sebep olmuştur.Günümüzde Fener Rum Patrikhanesi, Lozan Konferansı ile beraber Türkiye'deTürk Anayasası'nın ve Türk Kanunlarının himayesi ve teminatı altına alınmış bir devletkurumu niteliğindedir. Peki, durum bu iken Patrikliğin Ortodoks âleminin dünyaölçüsünde (Ekümenik) en yüksek ruhani makamı olduğu inancı nereden gelmekte veneye dayanmaktadır?Dört bölümden oluşan bu çalışmada bu sorunun cevabı aranmakta ve özelliklegüncel olaylar ve haberlerden örnekler verilerek bu tartışmalara açıklık getirilmeyeçalışılmaktadır.

Fener Rum Orthodox Patriarch is a historical church, which has beenexisted approximately 1700 years within Anatolia and Istanbul. After separation ofRoman Empire, it performed as Bizantine Empire Church. Being the end of theBizantine Empire it was given some privileges by Fatih Sultan Mehmed andchanged formation as the church of Ottoman Orthodox Minority Society. By theestablisment of new Turkish Republic it was entrusted as the church of the GreekOrigined Orthodox Minority living in Turkey.During the period of Republic of Turkey, the arguments about thePatriarch has been mainly started with the nomination of Patric Athenagoras ( AGreek origined Archbishop of USA Orthodox Church) in 1948, even he was not aTurkish Citizen. In this period, the cooperation with USA against Soviet Unionthreat had also brought the gentle relationship with Greece and caused thedisappearance of suspicious (which had been coming from the past) againstPatriarch for a while. But this period lasted very short and from the middle of1950?s, the effect of murders organized by Church in Cyprus, made thesesuspiciouses aroused again.In 1990, by Patric Bartholomeos coming to the duty, Patriarch hasaccelerated its international activities to make international public opinion admit itsEcumenic speeches by the support of USA, EU and Greece.Turkey getting started the negotiations to join EU by 2000?s, this periodcomes out as an new era to enforce Turkey to admit Patriarch?s ecumenism. Even ithad not been existed in the first declaration, the admittance of Patriarch?secumenism, in the name of minority rigths and religious freedom, was put forwardas one of the obligatories to join EU. Coming out of new demands as openingHeybeliada Clergy School by admitting the allien students, appointment of allienclergies to Saint Sinode Council, to lift the obligation about Patrichs to be TurkishCitizen, has strengthened the claims of foundation of a religion state like Vatican bythe supports of USA and EU.Fener Rum Orthodox Patriarch is a governmental foundation of whichrights are guaranteed by Turkish Constitution and Turkish laws. Then where doesthe idea of ?the Patriarch is the highest rank of overall Orthodox society? comesfrom and leans to?In this study which was composed of four parts, we are searching foranswer to this question especially by giving examples of contemporary incidents andnews and trying to clarify the arguments.