Büyük İzmir yangını sonrası mesken bunalımı

Abstract

Dağılma döneminde, siyasi, sosyal ve ekonomik alanlarda büyük yıpranı?lara teslim olan Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Sava?ı?ndan da yeni yıkımlarla ayrılmı?tı. Milli Mücadele ile kendini toparlayarak yeni bir devletin çatısı altına giren Anadolu halkı, bu süreçte imkansızı başarmıştı. 15 Mayıs 1919 tarihinde İzmir Yunanlılarca işgal edildi ve Anadolu halkı, büyük bir kararlılıkla birlik ve beraberlik çalışmalarını sürdürdü. Anadolu?nun gözdesiİzmir, bu çabalar sonucu 9 Eylül 1922?de işgalden kurtarıldı. Ancak bu kurtuluş, yeni ve büyük bir felaketi de beraberinde getirdi. 13 Eylül 1922?deİzmir yanmaya başladı.İzmir merkezinde başlayan facia, rüzgarın da etkisiyle hızla yayıldı ve günden güne büyüyerek etkisini sürdürdü. Yangın günler sonra son buldu. Birbirine çok yakın ve ahşaptan yapılıİzmir evleri kolaylıkla yandı. Evlerin yanında işyerleri, resmi ve özel birçok bina da yanmıştı. Meskensiz kalanİzmir halkı, kurtuluş sevincini doruklarda yaşayacağı sırada, ?başını sokacak yer? derdine düşmüştü.İzmir?de ciddi bir mesken bunalımı kendini göstermiş, şehir yeniden inşa sürecine girmişti. Yangında tahrip olan binalar onarılacak, tamamen yananların yerine de yenileri yapılacaktı. Ancak bu uzun bir dönemi kapsayacaktı. Sürecin bu denli uzamasının en büyük sebebi, hem şehrin hem de devletin mevcut bütçesinin yetersiz olmasıydı. Bununla birlikte, yangını takip eden yıllarda, Türkiye yeni bir siyasi meselenin içine düşmüştü: Mübadele. Türkiye?nin her yöresi gibi, yananİzmir?e de mübadiller getirilecek ve iskan edilecekti. Bunun dışında mülteci ve muhacir sıfatıyla şehre akınlar da gerçekleşiyordu. Mevcut halka yetmeyen meskenler, sonradan şehre gelecek olanlara nasıl yetecekti? Yangından sonraki yıllarda,İzmir?in içine düştüğü bu derin sıkıntılara bir yenisi daha eklendi. Mesken bunalımı yaşayan halk ve içinde kimi devlet görevlilerinin de bulunduğu kimi gruplar, kurtuluş döneminde şehri boşaltan gayrimüslimlerden kalan binalara yerleşmeye başlamışlardı. Emval-i Metruke sorununun devam ettiği bu sürece böylelikle bir de ?Fuzuliİşgal? sorunu eklenmişti. Birkaç yıl sonra da dünyayı etkisi altına alan 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı,İzmir şehrinde de etkisini gösterince, bilhassa mesken yapımında kullanılan ithal malzemelerin alımı bir hayli zorlaştı.İzmir?in bu zorlu sürecinde gerçekleşen belediye görevlilerinin istifaları da yeniden yapılanma sürecini olumsuz etkiledi. Öte yandan uzun bir tartışma konusu olan ?İzmir?in mesken sorununu aşmasında devletin mi yoksa şehir yetkililerinin mi yükümlülükleri fazladır?? meselesi gündemdeki yerini koruyordu. Meskensiz kalan halk ve dönemin muhalifleri basına ve meclise içinde bulundukları kötü durumla ilgili dilekçeler ve mektuplar gönderiyorlardı. Yetkililer bütçenin elverdiğince İzmir?in mesken ihtiyacını giderme konusunda çalışmalarını sürdürüyorlardı. Yurt dışından mühendisler ve uzmanlar getirilerekİzmir?in imar planı hazırlatılıyordu. Bu planlar, plancıların yetkinliklerine ve mesleki yetkinliklerine göre süreç içerisinde değişiklikler gösteriyorduİ?zmir?de öncelikle mesken derdi aşılmaya çalışıldı. Mübadele ile gelenlere birçok konuda öncelik tanındı. Bu da bazen yangınzedeleri ümitsizliğe düşürdü. 1940?lı yılların sonuna dek sürenİzmir?de konut ihtiyacı, 1950-1970 yılları arasında yapılaşma açısından bir değişikliğe uğradı. 1970?ten sonra ise, ihtiyaçlara binaen yapılaşmada gecekondulaşma arttı ve günümüz modern yapılaşması da buna eşlik etti. Halbuki 1922 Yangını?ndan sonra başlayan yapılaşmadaİzmir?e özgü bir Türk mimari üslubu geliştirilmiş, 1950?li yıllara kadar da bu tarz devam etmişti.

Otoman Empire, who was exposed to great damages in the left with the new destructions from World War I. Anatolian people who rise to its old power with the national struggle under the umbrella of a new state, had done the impossible in this process. Izmir was occupied by the Greeks on May 15, 1919 and Anatolian people continued their work with a great commitment to achieve unity. As a result uf this effort, favourite Anatolian?s, was saved from invasion on 9 September 1922. However, this liberation brought a new and great disaster: on 13 September 1922 the city began to burn.The disaster began in the center of Izmir spread rapidly with the effect of wind and contunied expanding from day to day. The fire ceased after so many days. Izmir houses which are wooden and built so close to each other burned easily. In addition to homes, offices and a lot of public and private buildings burned. Izmir people, who was homeless now, had fallen into trouble ?a place to put their head? just as they would live the joy of salvation.A serious housing crisis had begun and the city had entered the process of rebuilding. Buildings destroyed during the fire would be repaired and the new ones would built as a replacement for those burnt completely. But this process would take a long time. The most important reason fort his process to be so long was insuffiency of city?s and state?s current budget. In addition to this problem, in the years following the fire, Turkey had run into a new political issue: the Exchange. Like any other regions of Turkey, emigrants were tobe brought and settled in burnt Izmir. Apart from these emmigrants, refugees and emigress were also coming to city. Abode how can the newcomers settle to the homes which are not enough for city?s people? In the years following fire, a new one was added to Izmir?s deep troubles. People who had housing problem and some certain groups including some state officiers had started to setle into the buildings rest. from thoses of non Muslim evacuated the city during independence war. While the ?Abondored Belongings? stil exists, one more problem was added to this process unjust occupation. A few years later, when the 1929 World Econical Depression started to influence Izmir, it became so hard to buy imported materials especialy used in the construction.The resignation of municipal officials also had a negative impact on the restructuring process. On the other hand a long debate, ? Is state or city?s authorities liability greather to overcome housing problem?? was on the press and parliament about the unpleasant situation they are taken in, Autherities were continuoing to work on the city?s housing needs far? Brought and city?s development paln was being prepared. These palns would vary according to competence and professional competence of planners.Firstly, housing problem was tried to overcome in Izmir. Priority was given in many issues to those came with the exchange. These priorities sometimes despaired aggrieveds than fire Izmir?s housing problem which continued until the end of 1940?s, has undergone a change in terms of structre between 1950 and 1970. After 1970?s, slum house to home increased panallel to human?s need and modern structure acconpanied it. But, a kind of structure style peculiar to Izmir had been developed after the fire in 1922 and it had continued until 1950?s.