Atatürk Dönemi`nde siyasi karikatür

Abstract

`Atatürk Döneminde Siyasi Karikatür` başlıklı bu tezde, hem çağdaş Türkiye tarihinin önemli bir dönüm noktası olan, `Atatürk Dönemi`ne karikatürcülerin gözünden bakılmakta, hem de siyasi gelişmelerle karikatür sanatı arasındaki etkileşim incelenmektedir. Tezin araştırma aşamasında 1922-1938 arasında Türkiye'de yayınlanan çeşitli mizah dergileri ve gazeteler incelendi. Ayrıca, dönemi kapsayan incelemelerden ve arşiv belgelerinden de yararlanıldı. Mizah yayınları ve karikatürcüler, başlangıcından itibaren Atatürk'ün önderliğindeki `Türk Devrimi`ni desteklemeye eğilimli olsalar da özellikle 1922'den 1925'e kadar var olan basın özgürlüğü ortamında mevcut yönetimin icraatlarını da eleştirebilmişlerdir. Ancak devrimin özgürlükle birlikte gerçekleşmeyeceği kısa süre sonra anlaşılmış, buna paralel olarak karikatürlerdeki eleştiri dozu azalmaya başlamıştır. Her ne kadar kısıtlanmış da olsa ülkedeki liberal hava 1930 sonuna kadar sürmüştür. Yeni rejim değil ama ekonomik sıkıntılar, yolsuzluklara adı karışanlar, milletvekili tipi ve özgürlüklerin kısıtlı olması eleştirilebilir. Serbest Cumhuriyet Fırkası günlerinde de siyasi karikatürde büyük bir canlanma yaşanır. Ancak 1931'den itibaren tek parti yönetimi netleşmiş, devletçi politikalar uygulamaya konulmuş ve güdümlü bir basın oluşturulmuştur. 1930'lu yıllarda tüm basın gibi mizah yayınlarına da `devrimi benimsetme` misyonu yüklenmiştir. Bu durum siyasi karikatürü güdükleştirmiş ve bir kısır döngüye sokmuştur. Hem Türkiye'deki hem de dünyadaki siyasi gelişmeler sebebiyle mizah yayınları dikkatlerini dış politikaya yöneltmek zorunda kalmışlardır. Bu konuda çizilen karikatürler ise `İki Savaş Arası Dönem`in kaygılarını yansıtmaktadır.

In this thesis, which is entitled as `The Political Cartoons in Atatürk's Era`; both `Atatürk's Era`, one of the most important turning point of contemporary Turkish History, is evaluated by the cartoonists' point of view and interactions between political developments and humor graphic are researched.In the process of researches, a plenty of various humor magazine and papers, were published in 1922-1938, examined. In addition, some archival documents were benefited. Even though humorous press and caricaturists were from the beginning to support the Turkish Revolution under the leadership of Atatürk, they could criticise performences of the government especially in having freedom of the press from 1922 to 1925. It was found out in a short time that reformation hadn't been able to go on with freedom itself and the volume of criticism began to lessen afterwards.Despite the decrease in critical attitude, the liberal climate over the country lasted till the late 1930s. Not the new regime but economic problems, corruption claims, deputies and limitations of freedom could be critisizable. Political cartoons had been aroused during Liberal Republican Party, too. Yet, uncontested government had been on power since 1931, statist government was put into practice and also the controlled press was formed to take an active part in imposing revolutions. We could see that impact on humorous magazines as well. As a result, art of political cartoon was shrunk and got into a vicious circle. Due to these political progress not only in Turkey but also in the world, humorous press had to distract their attention to foreign policy. Cartoons related to these politics put the concerns forth in the interwar period.