Lütfi Kırdar`ın siyasi hayatı

Abstract

Bu çalışmada, Dr. Lütfi Kırdar'ın, Cumhuriyet tarihinin önemli ve kritik evrelerini içeren Milli Mücadele yılları, Tek Parti Dönemi, 2. Dünya Savaşı süreci, çok partili siyasal hayata geçiş ve 27 Mayıs darbesini de içine alan dönemde oynadığı aktif siyasi rol ve bu rolün Türk Siyasal Hayatındaki dönemsel kırılma noktalarına etkileri incelenmiştir. Lütfi Kırdar'ın Cumhuriyeti inşa eden kadrolar arasında yer alması, Milli Şeflik Dönemi politikalarından bağımsız bir siyasi anlayış benimsemesi, belediyecilik alanında gerçekleştirdiği devrim niteliğinde çalışmalar, politik yaşamı boyunca sergilediği karakteristik tutum ve davranışları nedeniyle Türk basını tarafından oldukça fazla sevilmesi ve benimsenmesi, 2. Dünya Savaşı sürecinde kritik öneme sahip devletlerin büyükelçileriyle olan yakın dostluğu münasebetiyle sürecin en az zararla atlatılmasına sağladığı katkılar ve görev yaptığı dönemlerde halk tarafından bu denli sevilmesine rağmen Türk Siyasi Tarihinde adının neredeyse unutulacak noktaya gelmiş olması araştırma konusunun tarafımızca ilgi duyulmasına neden olan sebepleri arasındadır. Araştırmada, Dr. Lütfi Kırdar'ın politik yaşam evreleri tespit edilerek kaynak taraması yapılmış; bu evrelere ait toplanan veriler karşılaştırma yoluyla ele alınmış; tarihi belgeler ışığında dönemin yaşayan tanıklarından alınan bilgiler tahlil edilerek, Lütfi Kırdar'ın yakın dönem Türk Siyasi Tarihine etkileri belirlenmeye çalışılmıştır. 1935 yılından itibaren Türk bürokrasisinde adını duyurmaya başlayan Kırdar, 11 yıllık İstanbul Valiliği süresi boyunca gerçekleştirdiği çok sayıda icraat, tek parti döneminin parti-devlet bütünleşmesine karşı verdiği mücadele ve siyasi duruşuyla dikkatleri üzerine çekmiştir. 27 Mayıs Darbesi ile hem kişisel, hem de siyasi yaşamının sonuna gelen Kırdar, çok partili siyasal sistemlerde de bağımsız ve tarafsız bir politika sergilenebileceğini ve siyasi etiğin ülke yönetiminde ne kadar elzem ve pragmatik olduğunu savunmaktan geri durmamıştır.Araştırma, Atatürk'ün milli mücadele dönemi ile başlayan ve cumhuriyetin kuruluşunu ve devrimleri kaçınılmaz kılan süreçte en yakınında bulunan ve tarihin tozlu raflarında unutulmaya yüz tutmuş devrimci, çağdaş bir siyaset adamının, Dr. Lütfi Kırdar'ın, tarihteki yerini ve önemini ortaya koymaya çalışmıştır.Anahtar Kelimeler: Lütfi Kırdar, Milli Mücadele, Tek Parti Dönemi, İstanbul Valiliği, 27 Mayıs.

This study focuses on the active political role played by Dr. Lütfi Kırdar during the most critical period in the history of the Turkish Republic, encompassing the National Struggle, the single political party period, the Second World War, the transition to a multi-party political system, and the coup of May27; and the effects of his role on the periodic breaking points in Turkish political life.The topic of this research is of particular interest for the following reason: Dr. Kırdar was a member of the group of people that foundedthe Turkish Republic;he held a political point of view that was independent of the politics of the National Leadershipperiod; many of hismunicipal accomplishmentswere revolutionary in nature; he was favored greatly by the Turkish media, mainly due to his demeanor and behavior; his close relations with the ambassadors of key States of the Second World War helped the Turkish nation to come through the period with the least damage; and he was well liked by the public during his termsin office. Yet, hehas been all but forgotten in Turkish Political History. The study includes a review of literature covering thevarious stages in Dr. Lütfi Kırdar's political career; thecollected data has been processed using the method of comparison.Information gathered from living witnesses has been analyzed in light of historical documents, and used to determine Lütfi Kırdar's impact on recent Turkish Political History. Kırdar was well known in bureaucratic circlesafter 1935. During his 11 years as the Governor of Istanbul, he drew considerable attention with his performance, his struggle against party-state integrationof the single-party period, and his politicalstance. The coup of May 27 ended Kırdar's political careerand cost him his life. He proved that one can be independent and politically neutral even in multi-party systems, and always advocatedthe indispensability of political ethics in governing a country.Thepresent study has endeavored to reveal the role and importance of Dr. Lütfi Kırdar in Turkish history:a revolutionary, a contemporarypolitical figure who was very close to Atatürk throughout the period beginning with the war of independence, the period that made the establishment of the Republic and its reformsinevitable; a man who is almost forgotten in the dusty annals of history. Key Words: Lütfi Kırdar, The National Struggle, Single Party Period,Governorship of Istanbul, May 27th.