Modernleşme sürecinde Türkiye`de gençlik hareketleri: Örgütsel, düşünsel, fonksiyonel ve tarihsel bir değerlendirme (1865 - 1960)

Abstract

Gençlik hareketleri, Türk modernleşmesinin en önemli unsurlarındanbirisi olmuştur. 1865 yılında genç aydınlar tarafından kurulan `Meslek Cemiyeti`,kısa sürede gelişerek Türk modernleşmesinin mihenk taşlarından olan YeniOsmanlılar Hareketi'nin temelini oluşturmuştur. Bu hareketi, kökeni 1889yılında askerî tıbbiye öğrencileri tarafından kurulan `İttihâd-ı OsmanîCemiyeti`ne dayanan `Jön Türk Hareketi` izlemiştir. Jön Türk Hareketi'ninhalefi konumunda olan gençler, Mütareke Dönemi'ndeki faaliyetleriylebağımsızlığın elde edilmesinde önemli rol oynamışlar ve böylelikle TürkiyeCumhuriyeti'nin kuruluşuna doğrudan katkıda bulunmuşlardır. Bu nedenlegençler, Cumhuriyet Dönemi'nde rejimin ve devrimlerin kalıcı halegetirilebilmesinin yegâne kaynağı olarak görülmüşlerdir. 1930'lu yıllardadünyada yaşanan gelişmelere bağlı olarak yeniden hız kazanan gençlikhareketleri, II. Dünya Savaşı sırasında adım adım kutuplaşmaya doğrusürüklenmiştir. Nitekim bu kutuplaşma, Çok Partili Dönem'e geçildikten sonradaha da belirginleşmeye başlamıştır. 1950 yılında iktidara gelen DemokratParti'nin on yıllık iktidarının sonlarına yaklaşıldığında ivme kazanan gençlikhareketleri, Cumhuriyet Tarihi'nde yeni bir sürecin altyapısını hazırlamıştır. Buçalışmada, Türkiye'de modernleşme sürecinin 1865 – 1960 yılları arasındakikesitinde gerçekleşen gençlik hareketlerinin ortaya çıkış nedenleri, nasılgeliştikleri, bu sırada gençleri harekete geçiren düşünsel ve konjonktürel etkiler,gençlerin kullandıkları mücadele yöntemleri ve gençlik hareketlerinin yaratmış violduğu siyasî, idarî ve hukukî sonuçlar işlenmiştir. Ayrıca 100 yıla yakın birsüreçte meydana gelen gençlik hareketlerinin birbirleriyle olan benzerliklerinin,farklılıklarının, sürekliliklerinin ve kopuşlarının ortaya çıkarılmasınaçalışılmıştır. Böylelikle 1865 – 1960 arasındaki gençlik hareketlerinin arkaplanına ışık tutulmuştur. Bu ışık tutulurken, ağırlıklı olarak arşiv belgeleri, süreliyayınlar ve hatıratlar gibi birinci el kaynakların kullanılmasına özen gösterilmiş,aynı zamanda ilgili dönemlere hakim olan kişiler tarafından kaleme alınaneserlerden de verimli bir şekilde istifade edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Modernleşme, Meşrutiyet Dönemi, Cumhuriyet Dönemi,Gençlik Hareketleri, Yeni Osmanlılar, Jön Türkler

Turkish modernization. Founded by young intellectuals in 1865, the MeslekCemiyeti developed in a short time and formed the basis of the New OttomanMovement, one of the cornerstones of Turkish modernization. This movementwas followed by the `Young Turc Movement`, whose origins were based on`İttihâd-ı Osmanî Cemiyeti` established by military medical students in 1889.Young people, in the position of The Young Turk Movement's successor, they haveplayed an important role in achieving the independence thanks to their activitiesin the Armistice period and thus have contributed directly to the establishmentof the Republic of Turkey. For this reason, young people were had seen as the solesource of making the regime and revolutions permanent in the Republican Era.In the 1930s, youth movements gained momentum again due to the developmentsin the world, During World War II, it was drag into the polarization. As a matterof fact, this polarization started to become more evident after multiparty lifestarted. The youth movements, which gained momentum in the end of the 10years of power of the `Democrat Party`, which came to power in 1950, preparedthe infrastructure for a new process in the History of the Republic. In this study,the reasons of emergence of youth movements that happened in the sectionbetween the years 1865-1960 of the modernization process in Turkey, how theyevolved, meanwhile intellectual and cyclical factors that mobilize youth, methodsof struggle that youth use, and politic, administrative and legal results, the youth viiimovement has created, has been processed. In addition, the similarities,differences, continuities and breaks of youth movements that have occurred inthe process of about 100 years have been tried to be revealed. Thus, to thebackground of youth movements between 1865 and 1960 has been shed light.While this light is being held, attention has been paid to the use of first-handsources such as archival documents, periodicals and memoirs, at the same time,the works written by the people who have mastered the relevant periods havebeen benefited efficiently.Key Words: Modernization, Constitutional Monarchy Period, Republican Period,Youth Movements, Young Turcs,