Yahyalı folkloru

Abstract

Bu çalışmada Kayseri'nin Yahyalı ilçesinde, geçiş dönemleri arasında yer alan doğum, evlenme, ölüm âdetleri ile bu geçiş dönemlerine bağlı halk inançları, dini ve milli bayramlar, törenler ve kutlamalar, halk mutfağı hakkında bilgiler ve yöresel yiyecek içecek ve yemekler tanıtılmış, halk hekimliği ve anonim halk edebiyatına ait ürünler ve halk kültürü üzerinde incelemeler ve derlemeler yapılmıştır. Birinci bölümde yöreye ait doğum, evlenme, ölüm, gibi geçiş dönemleri üzerinde durulmuştur. Bu bölümde, konu ile ilgili makalelerden ve yazılı kaynaklardan elde edilen bilgiler sunulmuş, kaynak kişilerden derlenen, İlçe kültüründe yer alan gelenek, görenek, örf-adet ve inançlar, maddeler halinde aktarılmıştır. Sözlü kaynaklardan edinilen bilgiler ışığında yöredeki inançlar ve bu inançlar etrafında oluşan adetlerin eski Türk halk kültürü ile olan benzerlikler ortaya konmuştur. İkinci bölümde bayram, tören ve kutlamalar üzerinde durulmuş. Resmi ve dini bayramlarda, bereket törenleri, yağmur duası, koç katımı gibi tören ve kutlamalarda Yahyalı'da ne gibi uygulamaların olduğu, kaynak kişilerle görüşülerek aktarılmıştır. Bu uygulamaların halk arasında hala devam edip etmediği tespit edilmeye çalışılmıştır. Üçüncü bölümde Yahyalı'da halk inanışları ile ilgili bilgilere ve uygulamalara yer verilmiştir. Yatırlar, ziyaret yerleri, bölgede var mı? Varsa bunlar etrafında ne gibi inanç ve uygulamaların olduğu tespit edilmeye çalışılmıştır. Kaynak kişilerle yapılan görüşmeler sonucunda, adak, büyü, uğur-bereket, tabiat olayları, cansız varlıklarla ilgili yöredeki halk inançları tespit edilmiş ve maddeler halinde sunulmuştur. Dördüncü bölümde Yahyalı mutfağına ait yiyecek ve içecek türleri, bunların hazırlanışı ve yapılışı ile ilgili bilgiler sunulmuştur. Mutfak araç gereçleri ve bu araç gereçlerin kullanılışları hakkında bilgi verilmiş, bu araç gereçlerden bu güne kadar gelen ve hala etkinliğini koruyan araç gerecin olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Beşinci bölümde Yahyalı'da halk hekimliğine ait uygulamalar incelenmiş, yöreye özgü tespit edilen uygulamalar üzerinde durulmuştur. Altıncı bölümde Yahyalı'da anonim halk edebiyatı ürünleri ele alınmış, manzum, mensur, manzum-mensur karışık, halk edebiyatı ürünleri üzerinde durulmuş ve kaynak kişilerden alınan örneklere yer verilmiştir. Örneklerden önce konu ile ilgili yazılı kaynaklar incelenmiştir. Çalışmamızın sonucunda Yahyalı halk kültüründe, Orta Asya Türk Kültürü ve Anadolu Türk kültürünün izlerinin bulunduğu, bazı ortak yönlerinin olduğu tespit edilmiştir. Bütün bu izler, İslamiyet'in kabulü ile birlikte, yeni kabul edilen dinin özellikleri ve rengi ile yoğrularak yeni bir format almış, bazıları tamamen değişmiş, bazı inanç ve uygulamalar unutulmuş, bazı inançlar ve adetler de değişmeden günümüze kadar gelerek, günümüzdeki Yahyalı halk folklorunu ve kültürünü meydana getirmiştir. Anahtar sözcükler: Yahyalı, Anonim Halk Edebiyatı, Hayatın Geçiş Dönemleri, İnançlar, Halk Kültürü.

In our study, in the Yahyalı district of Kayseri, the customs of birth, marriage, death between the transitional periods and the folk beliefs related to these transition periods, religious and national holidays, ceremonies and celebrations, information about the folk cuisine and local food, beverages and meals were introduced, studies and compilation on folk medicine and anonymous folk literature products and folk culture have been made.In the first part, transition periods such as birth, marriage and death of the region are emphasized. In this section, information obtained from articles and written sources on the subject is presented, and the traditions, customs, traditions and beliefs in the district culture, compiled from the resource persons, are conveyed in items. In the light of the information obtained from oral resources, the similarities of the beliefs in the region and the customs formed around these beliefs with the ancient Turkish folk culture were revealed. In the second part, feasts, ceremonies and celebrations are emphasized. and what kind of practices were in Yahyalı during official and religious holidays and during ceremonies and celebrations such as, fertility ceremonies, rain prayers, coaching, were explained by interviewing with the resource people. It was tried to be determined whether these practices still continue among the public or not.In the third part, information and practices about folk beliefs in Yahyalı are given. Are there entombed saint, places to visit, in the area? if any, it has been tried to determine what beliefs and practices exist around them. As a result of the interviews made with the resource people, the folk beliefs of the region regarding vows, magic, luck-abundance, natural events, inanimate beings were determined and presented in itemsIn the fourth chapter, the types of food and beverages belonging to Yahyalı cuisine, their preparation and cooking are presented. Information was given about the kitchen tools and their use, and it was tried to determine whether there were any tools that still remain effective from these tools. In the fifth chapter, the practices of folk medicine in Yahyalı were examined, and the practices determined specific to the region were emphasized.In the sixth chapter, the products of anonymous folk literature in Yahyalı are handled, poetic, prose, verse-prose mixed, folk literature products are emphasized and examples taken from resource persons are given. Written sources on the subject were examined before the examples.As a result of our study, it was determined that there are traces of Central Asian Turkish Culture and Anatolian Turkish culture and some common aspects in Yahyan folk culture. With the adoption of Islam, all these traces have taken a new format by kneading with the characteristics and color of the newly accepted religion, some have completely changed, some beliefs and practices have been forgotten, some beliefs and customs have come to the present day without changing, has created the current Yahyalı folklore and culture.Key Words: Yahyalı, Anonymous Folk Litareture, Tarnsitional periods of life, Beliefs, Folk Culture