Uşşak-name üzerinde dil incelemesi

Abstract

ÖZET Bu çalışmada Üsküplü Atâ'nın Tuhfetü'l-'Uşşâk ('Uşşâk-nâme) adlı eseri incelenmiştir. Üzerinde çalıştığımız nüsha, Saraybosna Gazi Hüsrev Begova Kütüphanesi Türkçe yazmalar bölümü R= 2421 numarada kayıtlıdır. Hicrî 911 (M. 1505-1506) yılında tamamlanan eser, Fars şairi Kâtibî'nin Deh- bâb yahut Tecnîsât adıyla bilinen eserinin Türkçeye yapılmış bir tercümesidir. Eser, fâ 'ilâtünfâ 'ilâtünfâ 'ilün veznindedir. Nüshanın tamamı 1327 beyittir. Eser dinî ve tasavvuf! öğütler veren bir nasihat kitabıdır. Eserde `insanlara iyilik etme, kötülükten uzak durma, herkesle iyi geçinme, kanaat etme, Allah'a yakın olma` gibi konular anlatılmaktadır. Bu konuların arasına, meşhur mutasavvıfların başından geçen olaylar da `hikâyet` başlığı altında eklenmiştir. Tuhfetü 7- 'Uşşak üzerinde ilk çalışma tarafımızdan yapılmıştır. Bu çalışma ile eseri, ilgililere tanıtmaya gayret ettik. Çalışmada, Türk edebiyatında bu isimle yer alan diğer mesnevilerin kısa bir değerlendirmesi de yapılmıştır. Burada, `Atâ'nın hayatı, eserleri, Tuhfetü 'l-Uşşâk' m yazım, üslûp ve ses özellikleri` incelenmiştir. Eser, `söz varlığı ve anlam değerleri` açısından da değerlendirilmiştir. Bu çalışma ile bugüne kadar bilinmeyen Tuhfetü 'l- 'Uşşak' ı ilim âlemine tanıtmayı amaçlıyoruz.

ABSTRACT This thesis represents and attempt of research on Tuhfetü'l-'uşşâk ('Uşşâk- nâme) manuscript by Atâ. The manuscript which is taken as basis is located in Sarajevo, Gazi Hüsrev Begona Library, classified as R=2421 in the library manuscript department. Completed in Hicri 911 (1505-1506 AD.), the book is a translation of originally Persian `Deh-bâb` alias `Tecnisat` by Kâtibî to Ancient Ottoman language. Verses are written in accordance with `fâ'ilâtün fâ'ilâtün fâ'ilün` meter (vezin) and contains 1327 couplet (beyt). The writing is a book of teachings regarding Sufistic Mysticism. The main ideas reiterated throughout the book are: `Doing good to people, shun evil, being good with people, being content, strife to be close to God`. Among these, parables or `Hikayef's taken from the lives of great sufists are given. This thesis is probably the first research on Tuhfetü'l-'uşşâk of scientific magnitude. The aim of this research is to present aforementioned manuscript in a away suitable for further scientific research and might be interesting to those who is on quest of undertaking Lone. Apart from giving the text of manuscript numerous researches were done. Among them: Works by different authors but bearing the same name are taken in consideration and given a short description. Atâ' s biography is given and other works written by him are mentioned. A special research was done on the writing style of the original and emphasis was made on phonology and author's vocabulary and eloquence. This thesis is aiming to present relatively unknown `Tuhfetü'l-'uşşâk` to scientific circles. II