Nevres-i Kadim`in Farsça divanı

Abstract

XVIII. yy. Osmanlı şairlerinden olan Nevres-i Kadîm, Kerkük'de doğmuştur. Doğum tarihi ise belli değildir. Onun kimlerden ders aldığı ve eğitimini nerelerde yaptığı da bilinmemektedir. Nevres, Türkçe ve Farsça birçok manzum ve mensur eserler vermiştir. Verdiği eserler onun bir çok dili iyi derecede bildiğini göstermektedir. Şairin Türkçe ve Farsça divanlarına düştüğü tarih kıtaları, onun tarih düşme sanatını başarıyla uyguladığım ortaya koymuştur. Nevres, aldığı eğitimler sayesinde katiplik, hafız-ı kütüplük, müderrislik, kadı naipliği, Bosna, Tokat ve Filibe kadılığı görevlerinde bulunmuştur. Nevres, bulunduğu görevler sırasında bir çok sürgün yemiş ve sıkıntılı günler geçirmiştir. Bu sıkıntılı günlerden kurtulabilmek için Neyli, Es 'ad Efendi, Râgıp Paşa ve Ahmed Paşa gibi idarecilerle ilişkileri olmuştur. Nevres-i Kadîm, ikinci kez sürgün edildiği Bursa' da Şevval 1175/Mayıs 1762 'de vefat etmiştir. Türkçe ve Farsça Divan, Gazve-i Bedr, Tarihçe-i Nevres, Münşeat, Mebâligu'l- Hikem ve Tarih-i Cihangir Şah onun güzide eserlerindendir. Çalışmamıza konu olan Nevres-i Kadîm'in Farsça Divam'ında beş kaside, iki tarih, bir sâkînâme, iki tahmis, altmış beş gazel, otuz dokuz muamma ve lügaz, sekiz rübaî ve kıt' a, on üç müfred vardır. Bu divanda kasideler 3 12 beyit, tarihler 33 beyit, tahmisler 97 bent sâkînâme 63 beyit gazeller 434 beyit, muamma ve lügazler 48 beyit rübaî ve kıt'alar 16 beyit, müfredler 13 beyit olmak üzere toplam 1210 beyittir. Nazmın her türünde örnekler veren Nevres, Türkçe ve Farsça divanlarmda kendisinden önce söylenmemiş sözler ve manalar kullanmış ve bunu da Türkçe divanında dilegetirmiştir. Nevres, kaleme aldığı her beyitte sıkıntılarını, dertlerini, gurbet ıztırabını, özlemlerini, vb. konulan işlemiştir. Oldukça sade bir dili vardır. Şiirlerini kendisinden ve yaşamından kesitler vererek yazmış, kapalı manalara yönelmemiş ve fazla yabancı kelimeler kullanmamıştır. Tenkidi metnini hazırladığımız bu çalışma Nevres-i Kadîm' in hayatim, eserlerini ve edebi kişiliğini ortaya koyduğu gibi kasidelerinde ve gazellerinde işlediği konular sosyoloji alanında; tarihlerinde işlediği konular tarih alanında yapılacak çalışmalara malzeme teşkil edecektir. Şairin XVIII. yüzyılda yaşamış birçok şahsiyetlere de divanında yer vermiş olması bu dönem tarihi ile ilgilenenler için iyi bir kaynak olacaktır.

Nevres-i Kadîm, who was a poet of one of the 18th century Ottoman poets, was born in Kerkük. It is onknown whom he had taken lessons from or where he had been educated. Nevres had written a number of works both in verse and porse, in Turkish and Persian. The works he had given shows that he could speak various languages fluently. The strophes (kit'a), on which he had composed chronograms, brings up his succes in this art. Trough his education, he had been a clerk, librarien, professor (müderris), substitute judge and judge of Bosnie, Tokat and Philippopolis. Nevres had gone into bunishment several times during his career and lived a hard life. In order to get out of those hard days he had contacted whith Neylî, Es 'ad Efendi, Râgıb Pasha and Ahmed Pasha. Nevres-i Kadîm dired in Bursa, where he had gone into bunishment for the second time, in May 1762/Sewal 1175. Turkish and Persian Dîvân, Gazve-i Bedr (Battle of Bedr), A Short History of Nevres, Münşe'ât (Letters), MebâliğuT-Hikem (Amounts of wisdoms) and History of Cihân-gîr Shah are his outstanding works. In his Persian Dîvân, we studied on, there are five eulogies (kaside), two histories (târih), a sakînâme (ode addressed to a cupbearer), two tahmis (a poem composed by adding three lines rhyming whith the first line of couplet of a gazel), sixty five ghazels, forty eight riddles (mu'ammâ), and puzzles (lügaz), fifteen quardrains (rubâî) and thirteen single couplets (müfred). In this Dîvân eulogies have 312 couplets, histories have 33 couplets, tahmises have 97 stanzas, sâkînâmes have 63 couplets, ghazels have 434 couplets, riddles and puzzles have 48 couplets, quandrains have 16 couplets and single couplets have 13 couplets; totaly 1210 couplets. Nevres, who had written in every types of poetry, had used some words and meanings never told before and had touched this subject in his Turkish Dîvân. Nevres wrote about his problems, suffer of exile, his longings in his poems. He has a fairly simple language. He had written his poems giving examples from himself and his own life, hadn't used complex meanings and many foreign words. While telling about Nevres-i Kadîm' s life, works and his literary career, this work, a cricial text will be a material for sociologial subjects through the eulogies and ghazels and also for historical matters whith its historical subjects. This study will be useful for those who are interested in this period, because the poet had given a part for some characters who had lived in the 18th century.