Cumhurbaşkanı tarafından açılan iptal davaları (Evren, Özal ve Demirel Dönemleri)

Abstract

ÖZET Pozitif hukuk kuralları arasında bir hiyerarşi kabul edilir, buna göre yasama organı tarafından kanunlar anayasaya uygun olarak yapılmalıdır. Kanunların anayasaya uygunluğu doğal bir sonuç olarak denetimi de içerir ve bu denetim günümüzde, kanunların anayasaya uygunluğunu yargı denetimine tabi tutma şeklinde yapılmaktadır. Kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi ilk kez Amerika Birleşik Devletieri'nde 1803 yılında ortaya çıkmıştır. Bizde ise 1961 Anayasası'yla Anayasa Mahkemesi'nin 1962 yılında kurulması sonucu kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi başlamış, 1982 Anayasası'na göre de yeniden düzenlenmiştir. 1982 Anayasası iptal davası açacak müesseseler konusunda 1961 Anayasası'na oranla daraltma yaparak, dava açma hakkını sadece Cumhurbaşkanı'na, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin 1/5 tutarındaki üyelerine, İktidar ve Anamuhalefet Partileri Meclis Gruplarına tanımıştır. 1982 Anayasası'na göre Cumhurbaşkanı hem devletin başı olarak nitelendirilmiş, hem de `Anayasa'nın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını` gözeteceği de vurgulanarak, kendisine iptal davası açma yetkisi verilmiş, Anayasa'nın şekil bakımından denetlenmesini isteyebileceği, kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasa'ya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesi'ne iptal davası açabileceği belirtilmiştir. 1982 Anayasası ile Cumhurbaşkanı'na iptal davası açma yetkisi tanınması; 1961 Anayasa'sı döneminde iptal davası açmaya hakkı olup da 1982 Anayasası ile kaldırılan organların görebilecekleri aykırılıkların da Cumhurbaşkanı aracılığıyla ifade edilebilmesi, devletinbaşı olması ve tarafsız konumu gereği kamu vicdanının sesi olma fonksiyonunu üstlenmesi beklentisine dayandırılmıştır. 1982 Anayasa'sı döneminde (EVREN, ÖZAL ve DEMİREL dönemlerinde) Cumhurbaşkanı tarafından açılan iptal davaları incelendiğinde; açılan toplam oniki davadan dokuzunda Anayasa Mahkemesi tarafından ilgili kanun veya belirli hükümleri hakkında İPTAL kararı verildiği, Cumhurbaşkanının açtığı bu oniki davadan sadece dördünde diğer hak sahiplerinin de dava açtığı görüldü. Ele alınan dönem içerisinde incelenen iptal davaları Cumhurbaşkanının kamu vicdanının sesi olduğunu, tam bir Ulus Ombudsmanı olarak hareket ettiğini, bu yetkinin kendisine tanınmasının yerinde olduğunu gösterdi. n

ABSTRACT Since there is a hierarchy in the positive law.the enactments comprised by the Legislative Department must constitutional. This obligation naturally contains verification, and constitutionality of laws is reviewed by the judicial department. The verification procedure of constitutionality of laws was first arranged in the United States of America in 1803. in our country in the term of 1961's constitution,the judicial review begun firstly by the establisment of the Constitutional Court in 1962. After that, this procedure was rearranged in 1982 by the new constitution. The constitution which was accepted in 1982 has restricted number of the organs which have the rigth to apply for annulment action to the Constitutional Court,in contrary with 1961's constitution. Only the President of the Republic.and parlimentary groups of the party in power and the main opposition party, and a minimum of one-fifth of the total number of members of the Grand National Assembly shall have the rigth to apply for annulment action. According to the 1982's Constitution.the President of the Republic is the Head of the State and also he/she shall ensure the implementation of constitution, and the regular and harmonious functioning of the organs of state. Additionally he/she has the rigth to appeal to the Constitutional Court for the annulment in part or entirety of certain provisions of laws.decrees having force of law.and the Rules of Procedure of the Turkish Grand National Assembly on the grounds that they are unconstitutional in form or in content. The President of the Republic has taken the role of the organs which had the rigth to apply for annulment action at the time of 1961's Constitution.but now havent got this rigth anymore by 1982's Constitution. With his/her neutral position the President of the Republic has seen as the voice of the public's conscience. Sofar from the 1982's constitution ( in the period of EVREN.ÖZAL and DEMİREL),when the annulment applications made by the President of the Republic examined.it is understood that there were twelve actions. At the nine of these actions the Constitutional Court annuled in part or entirety of certain provisions of laws. But among these twelve annulment actions, only four of them filed by the other organs. In this examined period, the annulment applications have shown that the President of the Republic is the voice of the public's conscience, and behave like a National Ombudsman. Finally it is understood that giving mthe rigth to the President of the Republic to apply for annulment action is suitable. rv