Ermenistan`ın teşekkülü ve Türkiye ile ilişkileri (1877-1924)

Abstract

ÖZET Türk-Ermeni ilişkileri 1.000 yıllık bir geçmişe sahiptir. Türklerin Anadolu'ya gelmesi ile başlayan ilişkilerde 19. yüzyıla kadar sorunlar yaşanmadı. Osmanlı Devleti dünya güç dengesi içerisinde durumunu koruyamamış ve zayıflamıştır. Zayıflamaya ve çökmeye yüz tutan Osmanlı Devleti'nin mirasının nasıl paylaşılacağı devrin büyük güçleri arasında sorunlara ve çatışmalara sebep olmuştur. Emperyalizm ve onun bir uzantısı olan `Şark Meselesi` Ermeni Sorunun iskeletini oluşturmuştur. Osmanlı Devleti'nin Anadolu topraklarının paylaşımına sıra gelince Ermeni toplumu her devlet için güzel bir malzeme oluşturdu. Ermeni isyanlarının 1890 yılından sonra başlaması bir tesadüf değildir. Yunanistan modeli Ermeni toplumu için özendirici oldu. Ermeni sorunun en çarpıcı yönü, taraflarının sadece Türkler ve Ermeniler olmayışıdır. Soruna dahil olan devletlerin sayısı zamanla artmıştır. Ermenileri himaye ediyor görünen devletlerin çözüm önerileri de birbiı inden çok farklı ve diğerini engelleyici türdendi. Ermeni Sorunun çözümündeki en büyük engeli de soruna dahil olan devletlerin çokluğu olmuştur. Anadolu üzerinde emperyalist emelleri olan her devlet için, Ermeni Meselesi uluslaraşın bir aktör olarak kullanıldı. Ermeniler'e biçilen rol sadece ve sadece Osmanlı Devleti içerisinde sorun çıkartmaktı. Ermeni aydınlan bu rolü ciddiye alıp gerçekleri gözardı ederek kendi insanlarını büyük bir maceraya sürükledi. 1917 Bolşevik devrimi sonucu bağımsız bir Ermenistan kuruldu. Mondros Mütarekesi ile savaştan yenik çıkan Osmanlı Devleti'nin yerini 1919 yılından itibaren yeni Türk Devleti'nin çekirdeğini oluşturan Ankara Hükümeti aldı. İngiltere'nin desteğindeki Ermenistan Devletine karşı Sovyetler Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti birlikte hareket ederek Doğu Cephesindeki savaşı bitirdiler. Bugünkü Türkiye- Ermenistan sınırı çizildi. Ermenileri ilk kez kullanan ve bir Türk şehri olan Revan' ı, Erivan yaparak Ermenistan'ı kuran Ruslar, Ermeni Sorununun çözümünde önemli bir aşama olan Moskova ve Kars Antlaşmalarına imza atarak sorunun tasfiyesine gitmiştir.

ABSTRACT Turkish- Armenian relations has a history of 1000 years. No serious problem was reported in relations until the 19th century which started with the arrival of Turks to Anatolia. Ottoman Empire could not keep its prominence in the world balance of power and had weakened. The question how to share the Ottoman territories, lands of a declining empire had been a source of conflict among great powers of the time. Imperialism and one of its products 'the question of Orient' became the backbone of Armenian problem. When imperial powers moved to share the Ottoman territories, Armenians became a lucrative and attractive community for those powers. It is not a coincidence that the Armenian revolts started in 1890. The ewample of Greece had encouraged the Armenians. The most striking part of the Armenian quensiton is that Turks and Armenians were not the only parts of the conflict. The number of nations involved in the conflict had increased by the time. Nations which seemed to be protecting Armenians living in the Ottoman Empire had proposed solutions that frequently contradicted each other and hindered the other's solution. The biggest obstacle for the solution of the Armenian question was simply the large number of nations which committed themselves to the solution of the issue. Armenian problem had been used manipulated by every and each imperial power that that had an ambition for Ottoman lands. The role envisaged for Armenians was only to create problems within the Ottoman Empire. Armenian intellectuals took this role seriously and led their people to an adventure by neglecting the realities. An independent Armenia was created after the 1917 Bolshevik Revolution. Ankara Government that became the nucleus of the Turkish Republic replaced Ottoman Empire after 1919 as the Ottomans conceded defeat with the Mondros Agreement Acting together, Turkish Republic arid Soviet Union ended the war at the Eastern front defeating Armenian armies supported by the British. As a result, today's nborder was drawn between Turkey and Armenia. Russians despite being the first nation to use Armenians against the Ottomans and creating Armenia by changing the name of Revan to Yerivan, founded by the Otomans ended the Armenian question by signing the Moscow and Kasrs agreements. in