İlköğretim ve ortaöğretimde görev yapan yöneticilerin kişilik özelleikleri ile stres kaynakları arasındaki ilişki (Kırıkkale ili örneği)

Abstract

ÖZET Bu araştırma, ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında görev yapan okul yöneticilerinin kişilik özellikleri ile stres kaynakları arasındaki ilişkiyi belirleyerek, yöneticilerin stresi daha iyi tanımalarına yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Araştırma, genel tarama modeli kullanılarak yapılmıştır. Çalışma evrenini Kırıkkale ili merkez ilçede, ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında görev yapan 180 okul yöneticisi oluşturmaktadır. Araştırmada ihtiyaç duyulan veriler `Kişilik Özellikleri Ölçeği` ve `Stres ölçeği` olmak üzere iki bölümden oluşan bir bilgi formu ile toplanmıştır. Araştırmanın amacı doğrultusunda toplanan verilerin çözümlenmesinde yüzde, aritmetik ortalama, standart sapma, göreli sıralama ve çoklu regresyon analizleri kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgular şöyledir : Araştırmada kullanılan stres ölçeğinde yer alan 35 stres kaynağından 1'i `çok`, 12'si `orta`, 19'u `az` derecede strese neden olurken; 3 faktör yöneticiler üzerinde hiç stres yaratmamaktadır. Yöneticiler kendileri dışında gelişen ve kontrol altına alamadıkları faktörleri `çok` veya `orta` derecede stres kaynağı olarak görmektedirler. Öte yandan, kendi davranışlarıyla ilgili olan ve kontrol altına alabileceklerini düşündükleri faktörleri ise stres kaynağı olarak görmemektedirler. Yöneticilerin kişilik özellikleri stres kaynaklarını etkilemektedir. Dört kişilik boyutu birlikte ele alındığında, stres kaynaklarının bütünü üzerinde anlamlı bir etkiye sahiptir. Kişilik değişkenleri tek tek incelendiğinde, `içe dönük-dışa dönük olma` ve `özel-genel olma` kişilik özelliklerinin stres kaynaklarının bütünü üzerinde önemli etkiye sahip olduğu gözlenmektedir. `Düşünen-hisseden olma` ve `yargılayan-algılayan olma` kişilik özellikleri ise stres kaynaklarının bütünü üzerinde önemli bir etkiye sahip olmadığı görülmektedir. Bu kişilik boyutları ile 35 stres kaynağı tek tek incelendiğinde; `içe dönük-dışa dönük olma` kişilik boyutu 20, `özel-genel olma` kişilik boyutu 14 ve `yargılayan-algılayan olma` kişilik boyutu 3 stres kaynağı üzerinde etkiliolmuştur. `Düşünen-hisseden olma` kişilik boyutu ise hiçbir stres kaynağı üzerinde etkili olmamıştır. Ayrıca tek tek ele alınan kişilik özellikleri ile stres kaynakları arasındaki ilişki düşük düzeydedir. Buradan da yöneticilerde stres kaynakları üzerinde sadece kişilik özelliklerinin değil, diğer bazı faktörlerin de (çevresel faktörler, mesleki faktörler, bireysel değişkenler vb.) etkili olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca, araştırmada elde edilen bulgular ve sonuçlara dayalı olarak yöneticilerin hissettikleri stresi azaltmaya ve bundan sonra bu konuda çalışacak araştırmacılara yönelik çeşitli öneriler getirilmiştir. II

ABSTRACT The purpose of this study is to determine the kind of relationship that exits between personality traits of primary and secondary school administrators and the sources of stress in order to help them recognize stress better and deal with it more effectively. The research was carried out by using the 'general survey type'. The population was comprised of 1 80 primary and secondary school administrators working in the city center of Kırıkkale. A questionnaire consisting of two parts - 'Personality Characteristics Scale' and 'Stress Scale' - was used to gather data for the research. In order to analyze the data collected for this study, several statistical techniques such as percentage, arithmetic mean, standard deviation, relative enumeration and multiple regression analysis were used. The findings of the research are as follows: Of the 35 stress sources listed on the 'Stress Scale', 1 source caused excessive level stress, 12 sources average level stress, and 19 sources very little level stress while 3 of them caused not stress at all among the administrators. The administrators regard the factors that they cannot control and that take place beyond their own control as the source of excessive or average level stress. On the other hand, they do not regard the factors that are related to their own behaviors and controlled by them as a source of stress at all. The personality traits of the administrators have a strong influence on the sources of stress. When four personality dimensions are analyzed together, they have a meaningful effect on all the sources of stress. When the personality dimensions are analyzed one by one, it was observed that the personality traits 'introversion - extraversion' and 'sensing - intuition' have important effects on all the sources of stress. During the research, it was also observed that such personality traits as 'thinking - feeling' and 'judgment - perception' do not have a strong influence on all of the stress sources. IllWhen these personality dimensions are analyzed together with the thirty- five stress sources; 'introversion-extraversion' is effective on 20, 'sensing- intuition' is effective on 14 and 'judgement-perception' is effective on 3 of the thirty-five stress sources. 'Thinking-feeling' is not effective on any of the stress sources. Moreover, the relationship between personality traits and the sources of stress is found to be lower when these two are analyzed separately. As a result, we may conclude that the personality traits of the administrators are not the only factors effective on the sources of stress, but some other factors (such as work environment, workmates, individual preferences and differences and etc.) are also considerably effective on the sources of stress for the administrators. Finally, based on the findings of this study, a number of recommendations were made in order to decrease the level of stress felt by the administrators and also to present future researchers who will work on this issue with some suggestions to modify their studies. IV