Örgütsel yenileşmede öğretmen tutumlarının etkisi (Kırıkkale ili örneği)

Abstract

ÖZET Bu araştırmada, ilköğretim okullarında görev yapan sınıf öğretmenlerinin okulla ilgili örgütsel tutumlarının örgütsel yenileşmedeki etkisi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bunun için veri toplama aracı geliştirilmiş ve ön uygulama yapmak üzere, uzak mahallerde belirlenen okullarda görev yapan 192 sınıf öğretmenine dağıtılan veri toplama aracından geri toplanabilen 164 (% 85)'ünden elde edilen verilere göre veri toplama aracının faktör analizi ve geçerlik güvenirlik çalışmaları yapılmıştır. Crombach Alpha güvenirlik katsayısı 0.79 olarak tespit edilmiştir (Ek 4). Araştırma evreninin tamamına ulaşılabileceği düşüncesi ile örneklem alınmasına gerek duyulmamış, araştırma kapsamına 2001 - 2002 eğitim öğretim yılında Kırıkkale ili şehir merkezindeki 41 adet ilköğretim okulunda görev yapan 752 sınıf öğretmeninin tamamı alınmıştır. Geliştirilen veri toplama aracı ön uygulama yapılan okullar hariç 32 ilköğretim okulundaki 560 sınıf öğretmeninin tamamına dağıtılmıştır. Dağıtılan veri toplama araçlarından 541 adedi (% 97) geri dönmüştür. Elde edilen verilerin önce aritmetik ortalamaları ve standart sapmaları bulunmuştur. Her bir tutum boyutuna (özdeşleşme, uyuşum ve yabancılaşma) ve örgütsel yenileşmeye ilişkin olarak sınıf öğretmenlerinin vermiş oldukları yanıtların arasında cinsiyete, medenî duruma, yaşa ve okul kıdemîne göre anlamlı bir farkın olup olmadığını anlamak için `t - testi` ile, meslekî kıdeme göre anlamlı bir farkın olup olmadığını anlamak için de `F testi (Bir Boyutlu Varyans Analizi); ayrıca örgütsel tutum boyutları (özdeşleşme, uyuşum ve yabancılaşma) ile örgütsel yenileşme arasındaki ilişkinin değerlendirilmesine yönelik olarak da `Regresyon Analizi` gibi istatistiksel teknikler kullanılmıştır.Analizler sonucunda; - Sınıf öğretmenlerinin kendilerini görev yaptıkları okullarıyla `Her Zaman` (3c =4.29) özdeşleştirdikleri anlaşılmıştır. Özdeşleşme tutumunun geliştirilmesinde sınıf öğretmenlerinin medenî durumu, yaşı, meslekî kıdemi ve okul kıdeminin etkili; cinsiyetinin ise etkili olmadığı anlaşılmıştır. Okullarıyla en yüksek derecede özdeşleşme gösterenlerin; evli sınıf öğretmenleri, 36 ve daha büyük yaşta olan sınıf öğretmenleri, 21 yıl ve daha fazla meslekî deneyime sahip olan sınıf öğretmenleri, bulunduğu okulda 1 11 yıl ve daha fazla süredir görev yapan sınıf öğretmenleri olduğu görülmüştür. Okullarıyla en düşük derecede özdeşleşme gösterenlerin; bekâr sınıf öğretmenleri, 35 ve daha küçük yaşta olan sınıf öğretmenleri, 1 - 10 yıl meslekî tecrübeye sahip olan sınıf öğretmenleri ve bulunduğu okulda 10 yıl ve daha az süredir görev yapan sınıf öğretmenleri olduğu görülmüştür. - Sınıf öğretmenlerinin görev yaptıkları okullarına yönelik olarak `Her Zaman` (*=4.21) uyuşum tutumu geliştirdikleri anlaşılmıştır. Uyuşum tutumunun geliştirilmesinde sınıf öğretmenlerinin cinsiyetinin etkili; medenî durumu, yaşı, meslekî kıdemi ve okul kıdeminin ise etkili olmadığı anlaşılmıştır. Cinsiyet değişkeni bakımından; erkek ve kadın sınıf öğretmenlerinin görev yaptıkları okula karşı geliştirdikleri uyuşumla ilgili tutumlarının farklı olduğu ve kadın sınıf öğretmenlerinin erkeklere göre daha fazla uyuşum (t=1.995, p<0.05) için de olduğu görülmüştür. - Sınıf öğretmenlerinin genelde görev yaptıkları okullarına yönelik olarak `Nadiren` (3c =2.49) kendilerini yabancı hissettikleri anlaşılmıştır. Yabancılaşma tutumunun geliştirilmesinde sınıf öğretmenlerinin medenî IIdurumu, yaşı, meslekî kıdemi ve okul kıdeminin etkili; cinsiyetinin ise etkili olmadığı anlaşılmıştır. Okullarına karşı en yüksek derecede yabancılaşma gösterenlerin; bekâr sınıf öğretmenleri, 35 ve daha küçük yaşta olan sınıf öğretmenleri, 1 - 10 yıl meslekî tecrübeye sahip olan sınıf öğretmenleri ve bulunduğu okulda 10 yıl ve daha az süredir görev yapan sınıf öğretmenleri olduğu görülmüştür. Okullarına karşı en düşük derecede yabancılaşma gösterenlerin; evli sınıf öğretmenleri, 36 ve daha büyük yaşta olan sınıf öğretmenleri, 21 yıl ve daha fazla meslekî tecrübeye sahip olan sınıf öğretmenleri ve bulunduğu okulda 11 yi görülmüştür. okulda 1 1 yıl ve daha fazla süredir görev yapan sınıf öğretmenleri olduğu Sınıf öğretmenlerinin okullarındaki örgütsel yenileşme uygulamalarına ve örgütsel yenileşmeye kendilerini `Her Zaman` (x -4.27) açık olarak değerlendirdikleri anlaşılmıştır. Örgütsel yenileşmeye ilişkin görüşlerin geliştirilmesinde sınıf öğretmenlerinin yaşı, meslekî kıdemi ve okul kıdeminin etkili; cinsiyeti ve medenî durumunun ise etkili olmadığı anlaşılmıştır. Okullarındaki örgütsel yenileşmeye olumlu yaklaşan ve açık olanların; 36 ve daha büyük yaşta olan sınıf öğretmenleri, 21 yıl ve daha fazla meslekî tecrübeye sahip olan sınıf öğretmenleri ve bulunduğu okulda 1 1 yıl ve daha fazla süredir çalışan sınıf Öğretmenleri olduğu görülmüştür. Okullarında örgütsel yenileşmeye karşı olumsuz yaklaşan ve kapalı olanların; 35 ve daha küçük yaşta olan sınıf öğretmenleri, 1 - 10 yıl meslekî tecrübeye sahip olan sınıf öğretmenleri ve bulunduğu okulda 1 1 yıl ve daha az süredir görev yapan sınıf öğretmenleri olduğu görülmüştür. III- Üç boyutlu olarak incelenen öğretmenlerin okullarına yönelik örgütsel tutumları île örgütsel yenileşme arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi için yapılan çoklu regresyon analizi sonucuna göre, örgütsel yenileşmeye ilişkin görüşler ile sınıf öğretmenleri nce okula ilişkin olarak geliştirilen örgütsel tutumun üç alt boyutu arasında anlamlı bir ilişki bulunmaktadır (R= 0.672, p<0.05). Diğer yandan, tutum boyutlarının örgütsel yenileşmeye etkileri tek tek incelendiğinde `özdeşleşme tutum boyutu` (t= 7.700, p<0.05) ve `uyuşum tutum boyutu` (t= 7.48, p<0.05) nun örgütsel yenileşmeye ilişkin görüşler üzerinde anlamlı bir etkiye sahip olduğu, `yabancılaşma tutum boyutu` (t= 0.913, p> 0.05) nun ise örgütsel yenileşmeye ilişkin görüşler üzerinde anlamlı bir etkiye sahip olmadığı görülmektedir. Ayrıca, özdeşleşme tutum boyutunun uyuşum tutum boyutuna göre örgütsel yenileşmeye ilişkin görüşler üzerinde daha etkili olduğu anlaşılmıştır. Kısaca, okullarına yönelik olarak özdeşleşme tutumu ve uyuşum tutumu geliştiren sınıf öğretmenlerinin okulun örgütsel yenileşmesine daha olumlu yaklaştıkları ve yenileşmeye açık oldukları söylenebilir. Yabancılaşma tutumu geliştiren sınıf öğretmenlerinin ise, okulun örgütsel yenileşmesine bir direnç oluşturabilecekleri söylenebilir. IV

ABSTRACT The purpose of this study is to carry out the roles of the primary school teachers' attitudes in organizational renewal. To be able complete this study, a data collection instrument was formed in order to collect necessary data and as a preliminary application the instrument was distributed to 192 primary school teachers working at schools located in the outskirts of Kırıkkale. 164 (85 %) of these instruments returned; factor analysis, validity and reliability of the data collection instrument were determined accordingly. Crombah alpha reliability coefficient is 0.79 (Appendix 4). It was aimed to reach the whole target population: thus, a sample population for the application was not needed to determine. The target population of the study consists of 752 primary school teachers working at 41 primary schools in the center of Kirkkale in 2001-2002 academic year. The data collection instrument was distributed to 560 primary school teachers at 32 primary schools excluding the ones that were included in the preliminary application. 541 (97 %) of the questionnaires returned. To analyze the data collected in connection with the aim of the study, arithmetic average and standard deviation were used. T-test was applied to find out the differences between the teachers' attitudes towards each of the given items (thoughts about identification, adaptation and alienation and organizational renewal) according to the sex, marital status, age and f-test was applied to see the differences based on seniority in teaching profession. Besides, regression analysis was made use of to evaluate the relationship between teachers' attitudes and organizational renewal.The findings of the study are as the following: - Primary school teachers become identical with the schools they work at. Teachers' marital statuses, ages and their seniority are effective variables but sex is ineffective while acquiring this attitude. Those becoming identical at high levels are the teachers who are married, 36 years old or older, who have 21 years or more seniority in profession and who have worked for 1 1 years or more ât the same schools. Those becoming identical at lower levels are the teachers who are single, 35 years old or younger, who have 1-10 years seniority in profession and who have worked for 10 years or less at the same schools. - Primary school teachers become adapted with the schools they work at. Teachers' sex is effective but their marital statuses, ages and their seniority are ineffective while acquiring this attitude. The teacher's attitudes concerning adaptation to schools are different according to their sex. The women's levels of adaptation are higher when compared to men. - Primary schools teachers do not feel alienated to their schools. Besides, teachers' marital statuses, ages, seniority in profession and seniority at the schools are effective but sex is ineffective while acquiring this attitudes. Those becoming alienated to their schools at high levels are the teachers who are single, 35 years old or younger, who have 1-10 years seniority in profession and who have worked for 10 years or less at the same schools. VIThose becoming alienated to their schools at lower levels are the teachers who are married, 36 years old or older, who have 21 years or more seniority in profession and who have worked for 1 1 years or more at the same schools. Primary school teachers consider themselves as open to organizational renewal and organizational renewal applications in their schools. Teachers' ages and seniority are effective but their sex and marital statuses are ineffective while developing ideas about organizational renewal. Those who are positive and open to organizational renewal in their schools are the teachers who are 36 years old or older, who have 21 years or more seniority in profession and who have worked for 1 1 years or more at the same schools. Those who are negative and closed to organizational renewal in their schools are the teachers who are 35 years old or younger, who have 1-10 years seniority in profession and who have worked for 1 1 years or less at the same schools. - According to the results of the multiple regression analysis that has been applied to analyze the relationship between the teachers' organizational attitudes and organizational renewal, there is a meaningful relationship between the thoughts about organizational renewal and the three sub- dimensions of the teachers' organizational attitudes to their schools (R=0.672, p<0.05). Moreover, when the effects of the attitudes to the organizational renewal are examined one by one, `identification (t=7.700, p<0.05)` and `adaptation (t=7.48, p<0.05)` have meaningful effects on the thoughts about organizational renewal, but `alienation` hasn't a meaningful effect on them. Furthermore, identification is more effective than adaptation on the thoughts about organizational renewal. VIIBriefly, primary School teachers who develop identification and adaptation to their schools are more positive to organizational renewal of their schools. Besides, teachers who develop alienation may be resistant to organizational renewal of the schools. VIII