Muhafazakâr düşünce ve Ahmet Hamdi Tanpınar

Abstract

Muhafazakar düşünce geleneği, Türkiye'de gelişkin değildir. Düşünce geleneğinin aksine tutum ve siyasal tavır olarak gelişkin olan muhafazakarlığın Türkiye'deki ender düşünürlerinden Ahmet Hamdı Tanpınar, bu belirlemenin dışındadır. Muhafazakar düşünce geleneği tanım ve tema açısından oldukça tartışmalı bir gelenektir. Ancak organik bir toplum önerisi getirmesi, geleneğe verdiği önem, kusurlu bir insan nosyonuna inanması ve otoriteye verdiği merkezi rol onu karakterize eden temalardır. Bununla beraber muhafazakar düşünce geleneği Almanya, İngiltere, Fransa ve Amerika'da farklı özellikler göstermiştir. Türkiye'de ise modern ideolojilerin ülkeye girişi ve özellikle reform çabalan muhafazakarlığın gelişiminde etkili olmuştur. Türkiye'de de muhafazakar düşünce diğer ülkelerde olduğu gibi bir tepki olarak doğmuştur. Bu tepkici geleneğin en önemli isimleri, Prens Sabahattin, Ahmet Cevdet Paşa ve Said Halim Paşa 'dır. Cumhuriyetin kuruluşu ile birlikte muhafazakar düşünce de gelişmiş ve değişmiştir. Önemli bir paradigma kayması yaşayan bu gelenek artık yeni cumhuriyeti savunmaya başlamıştır. Ancak onu bir kopuşun öznesi değil bir geleneğin sürdürücüsü olarak okumak istemiştir. Ahmet Hamdi Tanpınar da bu devam fikrinin önemli bir düşünürü olmuştur. 1940'lardan itibaren kültürel muhafazakar bir çizgide ama siyasal olarak da belli projeleri olan bir biçimde kendini ortaya koymuş ve yeni düzenin hem savunucusu hem de eleştirmeni olmuştur. Muhafazakar bir felsefe üzerinde muhafazakar bir kültürün envanterini çıkarmaya çalışmış, suskunlukları ve tepkileri ile muhafazakar bir siyasal tavır sergilemiştir. Farklı alanlardaki eserlerinin okunması onun muhafazakar düşünce geleneği içinde değerlendirilmesini sağlar.

Ill ABSTRACT Tradition of conservative thought has not been made developed in Turkey. Ahmet Hamdı Tanpınar who is a rare thinker of developed conservatism as an attitude and political behavior to the contrary of thought tradition, remains outside of this designation. Tradition of conservative thought is a rather controversial tradition from the point of definition and theme. However, presenting an offer for the organic society, the importance it attributes to the traditions, believing the defective human notion and the central role it gives to the authority are the main themes, which characterize the tradition of conservative thought. On the other hand, the tradition of conservative thought had demonstrated different characteristics in Germany, England, France and United States. In Turkey, spreading the modern ideologies into the country and particularly reform efforts had a great effect on the development of conservatism. The conservative thought had arisen in Turkey as a reaction as in the other countries. The most important names of this reactive tradition are Prince Sebahattin, Ahmet Cevdet Pasha and Said Halim Pasha. Along with the founding of the Republic, conservative thought has been developed and changed. This tradition, which experienced an important paradigm alteration, has begun to defend the new republic anymore. But it wished to read it as the driver of a tradition not a subject of a separation. Ahmet Hamdi Tanpınar had been an important thinker of that thought of continuation. As of 1940s he exposed himself in a cultural conservative position, but he also had specific political projects and he became both a defender and critic of the new order. He tried to make an inventory of a conservative culture over the conservative philosophy and demonstrated a conservative political behavior by his taciturnity and reactions. Reading his works in different fields makes him to be evaluated within the tradition of conservative thought.