Ötemiş Hacı`nın Çingiz Name`s ve dil hususiyetleri

Abstract

Çalışmamız, 14.yüzyıl Kazak tarihini konu alan, 16. yüzyılda Ötemiş Hâcıtarafından kaleme alınmış `Çingiz Nâme' adlı eserin transkripsiyonunu, dizin-sözlüğünü, dil incelemesini ve tıpkıbasımını içermektedir.Çingiz Nâme adlı eserin orijinal metni 1551 yılında Harezm'de Ötemiş Hâcitarafından Çağatay Türkçesi ile yazılmıştır. Metin yirmi dört varaktan oluşmuş, Arapharfleri ile yazılmış harekesiz bir metindir.Bu çalışmayı yapmaktaki amacımız, daha önce çeşitli araştırmacılartarafından farklı yönleri ile ele alınan Çingiz Nâme adlı eseri metin, gramer ve dizin-sözlük çalışmaları ile derli toplu bir şekilde ortaya koymaktır. Bu çalışma ileTürkoloji ve tarih sahalarına 16. yüzyıl Çağatay Türkçesi ve Kazak tarihi ile ilgiliyeni ve önemli bilgiler kazandırılmış olacaktır.Çalışmamız; giriş, Çingiz Nâme'nin dil özelliklerinin iki ana bölümdeincelendiği ses ve şekil hususiyetleri, dizin-sözlük, metnin transkripsiyonu ve metnintıpkıbasımı olmak üzere dört ana bölümden oluşmaktadır.Çingiz Nâme ilk olarak 1967 yılında Kazakistan'ın tanınmış dil bilimcisiV.P.Yudin tarafından bulunmuştur. Bağımsız Devletler Topluluğu içinde tek birnüshası bulunmaktadır. O da Özbekistan'da 18.-19. yüzyıllara ait dinû bir eseriniçindedir. Eserin bilinen iki yazması mevcuttur. Birincisi, Ord. Prof. Dr. Zeki VelidiTogan'ın hususi kütüphanesindedir. Diğeri ise W.Barthold'un bulduğu Taşkentkütüphanesindeki eksik olan nüshadır.Çingiz NÃme, Türk dili ve tarihi için önemli bir yere sahiptir. ÇağatayTürkçesinin tarihi gramerinin ve tarihinin yazılmasında ışık tutacak bir eser olduğunainanıyoruz.

Our study contains the transcription, index â dictionary, language work andfacsimile of the work named ?Çingiz Name? which was written by Ötemiş Hacı in16th century. This work is on 14th century Kazakh history.The original text of Çingiz Name was written by Ötemiş Hacı in 1551, inHarezm, in Jagatai Turkish. The text forms of twentyfour leaves and written inArabic letters without harekes.The aim of our study is to show the work â Çingiz Name in order with the text,grammar and index-dictionary work. Çingiz Name has been studied in differentaspects by different researchers previously. By the help of this study, Turcology andhistory fields will gain new and important information about 16th century JagataiTurkish and Kazakh history.Our work contains four parts: the introduction, the language characteristics ofÇingiz Name in the aspects of phonetic and morphological characteristics, index-dictionary, transcription of the text and facsimile of the text.Çingiz Name was firstly found by known linguistics researcher of Kazakhstan,V.P. Yudin in 1967. There is only one sample of the work in Commonwealth ofIndependent States. And it is in Uzbekistan inside a religious work which waswritten in 18th â 19th centruies. There are two known handwrittens. One of them isin Ord. Prof. Dc. Zeki Velidi Togan?s personal library. The other one is theincomplete sample in Library of Taskent which was found by W. Barthold.Çingiz Name has an important place for Turkish language and history. Webelieve that it is a work which shows the grammar and history of Jagatai Turkish.