Petro-kimya sanayinde verimlilik ve TÜPRAŞ Kırıkkale Rafinerisi örneği

Abstract

Verimliliğin literatürde benzer bir çok tanımı olduğu gibi, yaklaşımına ve bilim dalına göre de farklı tanımları yapılmıştır. İktisat ve işletme gibi bilim dallarında verimlilik, girdi ve çıktı arasında bir ilişki olarak tanımlanmıştır. Verimlilik tüketilen kaynaklarla elde edilen ürünlerdeki pozitif değişim olarak tanımlanmaktadır. Eğer herhangi bir üretim birimi o birimde kullanılan kaynakların bileşiminden daha önceki dönemlere göre daha fazla, daha iyi ürün elde etmişse verimliliği artmıştır. Diğer bir tanımda verimlilik; çıktının girdiye oranı olup, kaynakların ne ölçüde etkin ve etkili kullanıldığına ilişkin bir ölçüdür. Başka bir tanımda ise verimlilik, en az çaba ile en çok çıktıyı verebilecek bütün üretim kaynakları arasındaki dengedir.Verimlilikte önemli bir nokta dönem kavramıdır. Çünkü üretim, tüketim, yapılan bir faaliyet zaman içinde gerçekleşmektedir ve bu zaman dönemleri oluşturmaktadır. Dönem günlerle ifade edilebileceği gibi hafta, ay, yıl veya yıllar olarak ifade edilebilir. Dönemin kısa olması karşılaştırmalar açısından çok faydalı olmamaktadır, çünkü kısa dönemde değişimin gözlenmesi çok zordur veya hiç değişim olmayabilir. Asıl değişim uzun dönemde gözlenebilir. Bu da faaliyetine göre üç aylık, yıllık, 10-20 yıllık veya daha fazla yıllara göre dönemler oluşturulabilir. Verimlilik sadece dönemler arası bir analizle ortaya konulmamaktadır. İkinci bir analiz ise tek dönem için verimliliğin incelenmesidir. Bu da tek dönem için faaliyette kullanılan girdi ve çıktı arasındaki bir karşılaştırma ile olur. Üçüncü bir analiz ise, dönemler dışında aynı faaliyetleri gösteren birimler arasında yapılacak bir verimlilik analizidir.Türkiye ekonomisi içinde birçok açıdan önemli bir konuma sahip olan Petro-kimya sanayisinin verimli bir yapıda olup olmadığını çeşitli uygulama ve yöntemlerle araştırmak, Türkiye'nin Petro-Kimya sanayisinde önemli bir konuma sahip olan TÜPRAŞ Kırıkkale Rafinerisinin üretim, işgücü, finansal v.b yönlerden verimliliğini incelemek bu tezin amacını teşkil etmektedir.Bu amaçla çalışmanın ilk bölümünde, verimlilik kavramı açıklanmış, verimlilik türleri, önemi, verimliliğin tarihçesi, Türkiye de verimlilik ve verimlilikle ilgili bazı kavramlar üzerinde durulmuştur; ikinci bölümde, verimliliğin ölçülmesi, verimlilik ölçmede kullanılan teknikler ve bu teknikler arasındaki ayrım, verimlilik neden ölçülmelidir, verimlilik ölçmede kullanılacak bazı model ve endeksler, girdi çıktı analizleri, toplam faktör ve kısmı faktör verimliliği gibi konular üzerinde durulmuş verimlilik ölçme modelleri ele alınmış; üçüncü bölümde ise, Petro-kimya sanayinde verimlilik ve TÜPRAŞ Kırıkkale Rafinerisinin verimliliği incelenmiştir.

Productivity, in its simplest definition, tells a positive situation. This definition is a simple explanation which everybody can understand. What we call positivity is the accumulation of desired situations. Productivity occurs in such situations as currency?s gaining value, getting good products from the sown crops and workers serving very well etc. But as we pointed out before that the explanation ?Productivity is a positive situation? is unable to tell us more as it is specific. In scientific researches, especially in social sciences, economics and management, there is a need to go beyond this definition. This can be achieved by expanding and specifying the simplest definition. As there is a question of productivity in everything, it is also very important to be productive in scientific studies. A productive study reaches its goal better.Productivity has got a lot of similar definitions in literature and according to its approach and branch of science other different definitions have been made. In economics and management, productivity is defined as a connection of between the input and the output. Here is a few definitions: Productivity is defined as changes of consumed sources into products and if any of the productions units with the composition of resources used in this unit has gained more and better products than the previous terms, it means that is productivity has increased. Another definition is that productivity is the proportion of the output to input, a measure connected with to what extent the sources are used actively and effectively. In another definition, productivity is a balance of all production sources which can give the most output with the least effort.An important point in the productivity is the period concept. Because production, consumption and activity happen in time and this time forms the periods. Period can be explained not only as days but also as week, month, year or years. If a period is a short one it is not so useful for comparisons because it is very difficult to watch the changes. Real changes can be watched for during long periods. This can result in the periods of, three-months, yearly or 10-20 years or more years according to the activities. Productivity is not achieved only by an analysis among the period. A second analysis is the examining of productivity for one period. This is done by comparing the input and the output used in the activity for one period. A third analysis is the productivity analysis that will be done among the units showing the same activities except for periods.The aim of thesisis to search the productivity of Petro-Chemistry industry, which has great importance on Turkish economy in many ways, with various practice and methods and to research the productivity of Tüpraş Kırıkkale Rafinery, which also has great importance on Turkey?s Petro-Chemistry industry, in such ways as production, working-power, finance etc.With this aim in the first part of this study, the concept of productivity has been explained, productivity types, its importance, the historical account of productivity, productivity in Turkey and some concepts about productivity have been dwelled on; in the second part, such subjects as measuring productivity, methods used in measuring productivity and difference of these methods, why productivity should be measured, some models and indexes which will be used in measuring productivity, analysis of input-output, total factor and partial factor productivity have been dwelled on and models of measuring productivity have been dealt with; and in the third part, productivity in Petro-Chemistry industry and the productivity of Tüpraş Kırıkkale Rafinery have been studied.