1990 sonrası dönemde yaşanan finansal krizlerin Türkiye ekonomisine etkileri

Abstract

Bu çalışmanın amacı, 1990'lı yılların başından bu yana dünyada ve Türkiye'de meydana gelen finansal krizleri çeşitli boyutlarıyla incelemek, krizlerin nedenlerini tartışmak ve sonuçlarını değerlendirmektir.Bilindiği üzere 1980'li yıllarda başlayan finansal serbestleşme süreci, dünya ekonomilerini derinden etkilemiştir. 1980'lerde Latin Amerika ülkelerinde, 1990'lı yılların sonunda Güneydoğu Asya'da, 1994?1995 yıllarda Meksika'da ve Türkiye'de meydana gelen finansal krizlerin altındaki temel nedenlerden biri, finansal serbestleşme sürecine girilmiş olmasıdır.Esas olarak Türkiye 1989 yılında TL'nin konvertibilitesi ile finansal serbestleşme sürecine girmiştir. Türkiye için bir dönüm noktası niteliğinde olan bu tarihten itibaren Türkiye çeşitli finansal krizlerle karşı karşıya kalmıştır.Bu bağlamda, Kasım 2000'de baş gösteren finansal krize kadar, ülkemizde yaşananlar pek sürpriz gelişmeler niteliğinde değildi. O dönemde çoğu ekonomist, cari açığın beklenenden daha yüksek olmasının oluşturduğu tedirginliği, yapısal reformların gecikmesi ve siyasi istikrarın bir türlü sağlanamaması ile birlikte gündeme getirerek, endişelerini aktarmışlardı. Türkiye 1990'ların ilk yarısından itibaren buna benzer pek çok krizle karşılaşmış ve krizlerin gölgesinde, her zaman tetikte olması gereken bir ülke görüntüsü vermiştir.2002 sonrası dönemde tam siyasi istikrar sağlanmış, güven ortamı yeniden tesis edilmişken, piyasa aktörlerinin arzu ettikleri ?güven ortamı? sağlanıyor denirken, 2008 yılında ABD'de başlayıp kısa sürede bütün dünyayı etkisi altına alan ?Mortgage Krizi,? umutları söndürmüş, beklentileri olumsuza çevirmiş ve girişimcilik ruhunu öldürmüştür. Dünyanın bugüne kadar gördüğü en ciddi krizlerden biri olduğu konusunda görüş birliği olan finans krizi, Türkiye ekonomisini de dünya ekonomileri ile paralel olarak derinden etkilemiştir.Çalışmada, 1990 sonrası dönemde yaşanan finansal krizler ve -hâlihazırda şiddeti azalmış olsa da- sarsıntısı bir süre daha devam edecek olan küresel finans krizi detaylı bir şekilde incelenmiştir. Ayrıca kapitalizmin geleceğiyle ilgili tartışmaları da beraberinde getirmiş olan son küresel krizin piyasanın başarısızlığı mı, yoksa devletçilik ve kumandacılığın bir sonucu mu olduğu tartışılmıştır.

The aim of this thesis is to examine the financial crises that have taken place both in Turkey and in the world since the early 1990s with its different dimensions, discuss their causes and evaluate their results.As it is known, financial liberalization that started in 1980s affected many economies deeply. One can argue that the process of financial liberalization has been one of the main reasons behind these crises experienced in Latin America in the 1980s, South East Asia in the late 1990s, Mexico (1994 and 1995), and in Turkey (1999, 2000, 2001).Indeed, Turkey initiated the process of financial liberalization with the convertibility of TL in 1989. This was a turning point for Turkey, and since then, Turkey has faced various financial crises.In this framework, the developments that have taken place in Turkey just before the financial crisis of November 2000 were not a surprise. Most economists in that period expressed their worries by stressing current account and budget deficits getting higher than expected, structural reforms lagging behind schedule and, political instability. Not surprisingly, Turkey has faced two serious crises in November 2000 and February 2001.The ?mortgage crisis? that have erupted in the United States in 2008 and affected the whole world in a very short period of time has rapidly turned the expectations to negative, and destroyed the spirit of entrepreneurship. This was a very unfortunate news for Turkey as well where people were happy with the relative political stability, optimism and the ?environment of confidence.? It is almost unanimously agreed that this is one of the most serious crises the world has ever experienced so far. Accordingly, this financial and economic crisis has affected Turkey?s economy deeply, parallel to the world economy.In this study, financial crises faced since early 1990s, especially the most recent one the results of which will continue to influence the world economy for a while are analyzed. Also, as it triggered the discussions on the future of capitalism, we elaborated whether the crisis is a result of market failure or statism and command economy.