Batı Anadolu kırıntılı volkanitlerinin endüstriyel hammadde açısından kullanılabilirliği

Abstract

ÖZET Batı Anadolu'da yaygın olan kırıntılı volkanik kayalar gerek atmosferik gerekse hidrotermal etkenliklerle mineral çözülmeleri, element göçü, bozuşmalar ve ikincil mineralleşme olaylarını yansıtırlar. Bu olaylar sonucunda, sözkonusu kayalar kuvars, feldspat, kil (kaolinit, illit, montmorilonit) bileşiminde karşımıza çıkarlar. Jeokimyasal analizler, sedimentoloji- mineraloji x- ışın difraktometre, D. T. A. Dilatometre çalışmaları ve fiziksel testler sonucunda, bu tür kayaların düşük tenorlü seramik hammaddesi olarak değerlendirilebileceği saptanmıştır. Ayrıca yıkama, flotasyon.kalsinas- yon, manyetik separasyon yöntemlerinden biri veya birkaçı bu kayalara uygulanarak standart kalite düzeyinde seramik hammaddesi elde edilebilir. Diğer yandan sözkonusu kırıntılı volkanik kayaların önemli bir bölümü ikincil silişleşmelerle pekleşmiştir. Bu tür kayaların bazı volkanik bölgeler de yüzyıllardır yapıtaşı olarak kullanıldığı (Foça, Bergama, Ayvacık) ve gerek ses, gerek ısı izolasyonunda çok iyi kalite malzemeye eşdeğer oldukları tarihi yapılardanda bilinmektedir. Kolaylıkla kesilerek biçimlendirilebilen bu pekleşmiş tüfler bazı işletmelerce şömine taşı olarakta kullanılmıştır. Ayrıca bazılarının doğal hali, bazılarının ise pişme sonrası de koratif özellik kazandığı ve bu türlerin iç ve dış kaplamalarda kullanıla bilirliği belirgindir. SUMMARY Pyroclastic volcanic rocks occuring widely in the West Anatolia reflect mineral solutions, element migrations, secondary mineralization and weathing due to the atmospheric effects and hydrothermal activities. After these alterations, tehese rocks are composed of quartz, feldspar, clay (kaolinite, montmprillonite, i 1 lite). It is concluded from the geochemical analyses, sedimentology, mineralogy, X-Ray difraction, Differansial Thermal Analyses, Dilatometer studies and physical teste that these rocks can be used as low quality ceramic raw materials. In addition, the standart ceramic raw materials can be obtained from these rocks, if one or/and more techniques of washing, flotation, calsination and magnetic separation are applied to these pyroclactic rocks. ?I-

ÖZET Batı Anadolu'da yaygın olan kırıntılı volkanik kayalar gerek atmosferik gerekse hidrotermal etkenliklerle mineral çözülmeleri, element göçü, bozuşmalar ve ikincil mineralleşme olaylarını yansıtırlar. Bu olaylar sonucunda, sözkonusu kayalar kuvars, feldspat, kil (kaolinit, illit, montmorilonit) bileşiminde karşımıza çıkarlar. Jeokimyasal analizler, sedimentoloji- mineraloji x- ışın difraktometre, D. T. A. Dilatometre çalışmaları ve fiziksel testler sonucunda, bu tür kayaların düşük tenorlü seramik hammaddesi olarak değerlendirilebileceği saptanmıştır. Ayrıca yıkama, flotasyon.kalsinas- yon, manyetik separasyon yöntemlerinden biri veya birkaçı bu kayalara uygulanarak standart kalite düzeyinde seramik hammaddesi elde edilebilir. Diğer yandan sözkonusu kırıntılı volkanik kayaların önemli bir bölümü ikincil silişleşmelerle pekleşmiştir. Bu tür kayaların bazı volkanik bölgeler de yüzyıllardır yapıtaşı olarak kullanıldığı (Foça, Bergama, Ayvacık) ve gerek ses, gerek ısı izolasyonunda çok iyi kalite malzemeye eşdeğer oldukları tarihi yapılardanda bilinmektedir. Kolaylıkla kesilerek biçimlendirilebilen bu pekleşmiş tüfler bazı işletmelerce şömine taşı olarakta kullanılmıştır. Ayrıca bazılarının doğal hali, bazılarının ise pişme sonrası de koratif özellik kazandığı ve bu türlerin iç ve dış kaplamalarda kullanıla bilirliği belirgindir. SUMMARY Pyroclastic volcanic rocks occuring widely in the West Anatolia reflect mineral solutions, element migrations, secondary mineralization and weathing due to the atmospheric effects and hydrothermal activities. After these alterations, tehese rocks are composed of quartz, feldspar, clay (kaolinite, montmprillonite, i 1 lite). It is concluded from the geochemical analyses, sedimentology, mineralogy, X-Ray difraction, Differansial Thermal Analyses, Dilatometer studies and physical teste that these rocks can be used as low quality ceramic raw materials. In addition, the standart ceramic raw materials can be obtained from these rocks, if one or/and more techniques of washing, flotation, calsination and magnetic separation are applied to these pyroclactic rocks. ?I-On the other hand, most of these pyroclastic rocks were compacted by the secondary silification. It is well kr.ow, from the old historical buildings that these type of rocks have been wied as building stores for centuries and they are and excellent isolation rraterials for ncise and heat, e.g. these rocks are still used as building stones in Foça, Bergama and Ayvacık towns. These compact tuffs easily cut and shaped in some workshops and are also used as fire place stones. Besides that either the natural position of these rocks or the backed rocks shew typical deccratif features and they are used as dimension stone in the innner and outer parts of the buildings. KATKI BELİRTME Bu çalışmayı destekleyen Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumuna, çalışmayı yöneten Sayın Doç. Dr. M. Yılmaz SAVAŞÇIN'a, örneklerin derlemesinde yardımlarını gördüğüm Jeoloji Y. Mühendisi Hasan Baykal'a X-ışm difraktorretre çalışmaları için İstanbul üniversitesi, Maden Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümüne, Kimya Analizleri için Batı Anadolu Çimento Fabrikasına ve Kimya Laboratuvarı Şefi Hayali Kocabıyık'a D. T. A., Dilatometre çalışmaları için Serel Seramik Fabrikası A.Ş.'ne, harita çizimleri için Teknik Ressam Mualla Gürle ve Kerime Nacaklı'ya, Rapor yazımı için Tuna Candoğan'a yardımlarından dolayı teşekkür ederim. -II-