Soma linyit havzasının rezerv ve kalite yönünden değerlendirilmesi, uzun vadeli üretim, tüketim ve yatırım planlaması (2 cilt)

Abstract

ÖZET Enerji hammaddesi olarak kömürün halen dünyada ve Türkiye'de önemli bir konma sahip olduğu, gelecekte de bu durumunu muhafaza edeceği anlaşılmıştır « Toplan enerji üretiminde önemli bir artış gözlenen Türkiye'de, linyit üretimi, özellikle linyite dayalı termik santralların kurulmasıyla, bu hızlı artışta ön plana geçmiştir. Bu çalışmada, linyit potansiyeli açısından Türkiye'de düşük kaliteli Âfşin-Elbistan Havzasından sonra en yüksek potansiyele sahip olan Soma Havzası, yayıldığı alan içinde bulunan sektörler bazında ele alınarak rezerv miktar ve kalitesi açısından, bugüne kadar yapılmış çalışmalar çerçevesinde değerlendirilmiştir.. Bu çalışa» sonucunda Hav zada, görünür, muhtemel ve mümkün kategoride toplam 809.9 milyon tonluk rezerv varlığı tesbıt edilmiştir. Bu varlığın 484.6 milyon tonu yerinde görünür rezerv olup, bunun üretilebilir miktarı 390.1 milyon ton olarak belirlenmiştir. Toplam rezervin yaklaşık % 70 * inin km, 1-2 % 14 ' ünün km3, % 16 'sının ise km1- kömür damarına ait olduğu belirlenmiştir. Açık işletmeye elverişli rezerv miktarının, toplam rezervin ancak % 31 'ini oluşturduğu, dekapaj oranlarının Merkez Sektörü için 5-59 m3 /ton. Işıklar Sektörü için 4.2 m3 /ton, Deniş I Sektörü için 6.13 m3/ton ve Deniş II Sektörü için 3.46 ms/ton, Havza geneli için ise 4.48 m3 /ton olduğu hesaplanmıştır. Havzada yer alan sektörlerde geçmiş yıllardaki ve bugünkü madencilik faaliyetlerinin özetlenmesinden sonra, gelecekteki gelişmeler hakkın da görüşler geliştirilmiş, daha sonra mevcut ve gelecekte karşılaşılması muhtemel sorunlar ortaya konmuştur. Türkiye linyit talep tahminleri paralelinde ve Soma Linyit Havzasına bağımlı olarak kurulmuş ve kurulmakta olan başta termik santrallar ile diğer sanayi kuruluşlarının ve teshin sektörünün linyit ihtiyacı, muhtelif alternatiflere göre, 1987-2020 yılları arasındaki zamanİli dilimi için hesaplanmıştır. Bu alternatif tüketim projeksiyonlarına göre 5 sektörlerin mevcut üretim projeleri ile devreye sokulması gerekli ek projeler, optimal üretim kapasiteleriyle belirlenmiş, sonuç ta bu üre t im- tüketim planlama alternatiflerinin mukayeseli değerlendirmesi yapılarak, Türkiye gerçeklerine ve Soma Linyit Havzasının bünyesine uygun üretim-tüketim planlama modeli seçilmiştir. Buna göre halen 6 milyon ton olan yıllık tüvenan kömür üretiminin yıllar itibariyle artırılması ve 13 milyon ton düzeyine çıkarılması öngörülmüş tür. Söz konusu üretim hedefine ulaşılması için devreye sokulması gerekli projeler ayrı ayrı gösterilmiştir.. Mevcut açık ocak ağırlıklı üretim şeklinin devamı halinde uzun vadede havzanın bir üretim dar boğazına gireceği tablo ve şekillerle ispatlanmış, bunun yerine yer altı işletmelerisin hızla devreye sokulması gereği vurgulanmıştır. Öngörülen üretim kapasiteleri ve terminlerine göre, sektörlerin her- biri için rezerv durumu, kömür damar (lar) inin yapısı ve özelliklerine uygun uzun vadeli işletme yöntemlerinin belirlenmesine gidilmiştir. Benzer şekilde, üretim planlamasıyla ortaya konan üretim kapasiteleri ve terminlerine göre, 1987-2020 yıllarını kapsayan süre için, devam etmekte olan ve ?uygulamaya konacak yeni yatırım projelerinin, yatırım dönemi, idame, yenileme ve tevsi yatırım ihtiyaçları hesaplanmıştır. Buna göre Merkez Sektörü için 18.53 milyar Tl, Işıklar Sektörü için 188.04 milyar 1, Eynez Sektörü için 110.96 milyar Tl, Tarhala Sektörü için 34.59 milyar Tl, Evciler Sektörü için 31.02 mil^rar Tl, Deniş I Sektörü için 157.54 milyar Tl, Deniş II Sektörü için 237.27 milyar Tl, havza olarak toplam 783.9 milyar İL tutarında yatırım ihtiyacı hesaplanmıştır. Bu yatırımlara itfaya tabi olarak düşünülen dekapaj mas rafları ile tüm galerilerin açılması ile ilgili harcamalar ve havza içi taşıma yatırım maliyetleri dahil edilmemiştir. Sektörlerin incelenmesi sırasında belirlenen önemli sorunlar teknik, mali/ekonomik ve idari olmak üzere üç grupta toplanmış, bu sorunlara ayrı ayrı çözüm önerileri getirilmiştir. Türkiye genelinde ortaya konan görüş paralelinde, Soma Linyit Havzası için çizilecek stratejinin temelinde, düşük kalorili linyitlerin termik santrallarda değerlendirilmesi, gaz ikamesi veya daha iyi kaliteli kömürün ithal alternatifinin sanayi ve teshin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla düşünülmesi gerektiği görüşünden hareketle, havzanın yurt ekonomisine arzının en optimum koşullarda mümkün olabileceği sonucuna varılmıştır. i

IV It has been well understood that coal, which is an energy raw material, occupies an important place both in the world and in Turkey and that it will continue to preserve this importance in future. In Turkeyj where a rapid growth in energy production has been observed, lignite production became the fastest growing, especially- due to the continuous establishment of lignite-fired power plants. Soma Lignite Basin, which has the highest reserve potential after comparatively low-calorie Afşin-Elbistan reserves, has been evaluated from the point of reserve quantity and quality of each sector in the light of work carried out so far. As a result of this study, a total of 809-9 million tons of proved, probable and possible reserves have been established in the basin. Of this total, 484.6 million tons were in-situ proved reserves, the Eiineabie part of that were calculated as 390.1 million tons. It has also been established that 70 % of the total reserves belong to the feL (main seam), 14 % to the knu (middle seam) and 16 % to the kp- (upper seam). Only 31 % of these reserves are suitable to open-pit saining. Overburden ratios for various sectors were established as follows; Central Sector 5.59 -m3/ton, Işıklar Sector 4.2 m3/ton. Deniş I Sector 6.13 ıa3/ton, Deniş II Sector 3.46 m3/ton and for the basin overall as 4.48 m3/ton. Following a brief account of the past and present mining operations on each sector of the basin, ideas have been put forward on future developments, later an introduction on the present and possible future problems has been made. Lignite requirements between the years 1987-2020 have been calculated in parallel with the Turkey's lignite demand estimates and in accordance with the requirements of the power plants and otherindustrial establishments, which have been built dependant on the Soma Basin, also taking into consideration domestic needs. According to these alternative demand projections, optimum production capacities for the present and future projects have been established. Finally after a comparative evaluation of these production - consumption plan ning alternatives, a production-consumption model has been chosen, which will be in line with Turkey's realities and suitable to the nature of Soma Basin. According to this study present production capacity of 6 million tons /year of r.o.m. lignite is foreseen to be increased utimately to 13 million tons. Projects necessary to be implemented in order to achieve this target have also been identified. It has also been proved by various tables and diagrams taht if the present open-pit oriented system of production is continued, the basin will enter into a bottleneck in the long term. Instead, the necessity of bringing the underground mines into production as soon as possible has been empha sized. Most suitable long term operation methods have been selected according to the established production schedule and production capacities taking into consideration the reserve potential, structure and pro perties of lignite seam(s) of each sector. In a similar manner, investment requirements between the years 1987- 2020 have been calculated according to the production schedule and production capacities for the already being implemented and future projects. The investment requirements on sector by sector basis were calculated as follows: Central Sector 18.53 billion Tl, Işıklar Sector 188.04 billion 1L, Eynez Sector 110.96 billion TL, Tarhala Sector 34.59 billion ÎL, Evciler Sector 31.02 billion TL, Deniş I Sector 157.54 billion TL, Deniş II Sector 237.27 billion 7L, and the total for Soma Basin was established as 783.9 billion TU Expenditures related to roadway drivage, to overburden stripping etc. which are subject to special amortization hav° been excluded as well as the investment requirements for the transport of lignite within the basin, namelly from mine sites to the power plant. Recommendations related to the problems identified during the investi gations on each sector have been grouped under technical, financial/VI economic and administrative subject headings. In parallel to the views put forward for Turkey in general, it has been concluded that the strategy to be drawn for Soma Lignite Basin should be based on a policy so that low-calorie lignites will be u tilised in power plants and that alternative sources of natural gas or imported coal of higher quality can be considered to meet the industrial and household demands. In this way Soma Basin can best be offered to Turkish economy.