1950-1980 yılları arasında İzmir mimarlığında Fahri Nişli

Abstract

Modernizm Batı Avrupa'dan başlayarak yeni toplumsal hareketlerle endüstrileşme, demokratikleşme ve kentleşme gibi önemli kavramları oluşturmuş ve birçok disiplini etkilemiştir. Endüstri Devrimi ile tüm dünyayı etkisi altına alan modernlik, yayıldığı kentlerde siyasi, sosyo-kültürel, ekonomik dinamiklerin köklü değişimler geçirmesine neden olmuştur. Türkiye'de de tarihsel süreç içerisinde Cumhuriyet'in kurulması ve ülkenin dinamiklerinin değişmesi en güçlü etkilerini mimarlık disiplini üzerinde de göstermiştir. Modernleşme hareketinin mimarlık disiplinindeki etkileri ve yansımaları birçok farklı çalışmada Türk mimarlık tarihindeki aktörler ve ürünler üzerinden irdelenmiş olsa da, bu literatür içerisinde İzmir'li mimarlar üzerine yapılmış çalışmalar oldukça az sayıdadır. Bunlar arasında, 1950'li yıllarda kentte mimarlık uygulamaları olan az sayıdaki mimarlık ofisleri arasında öne çıkan isimlerden olan Fahri Nişli üzerine yapılmış kapsamlı bir araştırmaya rastlanmamıştır. Bu doğrultuda çalışmanın ana eksenini İzmir'de 1950 ve 1980 yılları arasında modern mimarlığın gelişimi kapsamında İzmir mimarlık repertuarını şekillendiren ve önemli ürünler ortaya koyabilen mimar Fahri Nişli'nin mimarlığı oluşturmaktadır. Mimara ilişkin monografik bir envanter çalışması sonucunda, şematik analizlerle tipografik/morfolojik bir okuma yapılmış; bu doğrultuda hedef mimarın ulusal ölçekte ve İzmir mimarlığı içinde özgün mimari yaklaşımını tespit etmek olmuştur. Mimarın aktif meslek hayatını sürdürdüğü 1944-1992 aralığındaki mimarlık üretimi 3 ana dönem üzerinden analiz edilerek ortaya konmuş; seçilen yapılar dönemlere göre kategorize edilerek, yapı kütlesi (tasarım, doluluk-boşluk oranı), plan şeması (iç mekân vb.) ve cephe dili (detay, malzeme vb.) olmak üzere üç ana parametreye göre detaylı irdelenmiştir. İzmir'in modern kent kimliğinin oluşması sürecine önemli katkılarda bulunan ve kentteki modern mimarlık repertuarının oluşturulmasında rol oynayan Fahri Nişli'ye ait dokümantasyon ve değerlendirmenin gelecekte bu kapsamdaki araştırmalar ve çalışmalar için kaynak oluşturacak nitelikte olması öngörülmektedir.

Starting with Western Europe, modernism created important notions such as industrialization, democratization and urbanization with new social movements and influenced many disciplines. Modernity, which has influenced the whole world with the Industrial Revolution, has caused radical changes in political, socio-cultural and economic dynamics in the cities where it spread. Also, in Turkey, the establishment of the Republic in the historical process and changing dynamics of the country also has the strongest effects on the discipline of architecture. Although the effects and reflections of the modernization movement in the discipline of architecture have been examined in many different studies through the actors and products in the history of Turkish architecture, there are very few studies on the architects of İzmir within this literature. Among these, there was no comprehensive research on Fahri Nişli, one of the prominent names among the few architectural offices that architectural practices in the city in the 1950s. In this context, within improvement of the modern architecture, the main axis of the study is the architecture of the architect Fahri Nişli, who shaped the repertoire of İzmir architecture between 1950 and 1980 and was able to produce important products. As a result of a monographic inventory study related to the architect, a typographic / morphological reading was made with schematic analyzes; In this respect, the aim was to determine the original architectural approach of the architect on national scale and within İzmir architecture. The architectural production between the years 1944-1992, in which the architect continued his active career, was analyzed and categorized three main periods; the selected buildings are categorized according to periods and examined in detail according to three main parameters: building mass (design, occupancy-space ratio), plan scheme (interior, etc.) and façade language (detail, material, etc.). The documentation and evaluation of Fahri Nişli, who contributed significantly to the formation of the modern city identity of İzmir and played a role in the creation of the modern architecture repertoire in the city, is expected to be the source for future research and studies within this scope.