Güneş ve ay tutulmaları ile deprem oluşumlarının istatistiksel ilişkisine bağlı bilgisayar destekli üç boyutlu deprem oluşumu modellemesi

Abstract

Ülkemiz maddi-manevi büyük zararlara yol açan depremlerin yaşandığı aktif bir deprem kuşağında bulunmaktadır. Uzmanlar ve akademik çevrelerce, yakın gelecekte de yüksek büyüklüklerde (magnitude) depremler beklendiğine dair tahminler yayınlanmaktadır. Depremlerin oluştuğu bölgelerde derin ekonomik, psikolojik ve sosyal yaralar açılmaktadır. Bazı depremlerin güneş ve ay tutulma tarihlerine yakın oluşundan ötürü, birçok araştırmacı tutulmaların depremleri tetikleyip tetiklemediğine dair çalışmalar yapmıştır. Uğranılan zararları azaltmak amacıyla günümüz teknolojileri kullanılarak, depremlerin önceden tahmin edilmesine çalışılmaktadır. Yapılan tahmin çalışmaları ile deprem oluşumundan önce uyarı üretilerek önlemler alınması, can ve mal kayıplarının asgariye indirilmesi hedeflenmektedir. Günümüzde, depremlerle ve tutulmalarla ilgili ayrı ayrı gerçek zamanlı kayıtlar tutulmaktadır. Detaylı deprem ve güneş-ay tutulma bilgilerinin varlığı ve kolay ulaşılabilir olması, her iki konuda da eskiye nazaran daha detaylı araştırmalar yapılmasını kolaylaştırmaktadır. Bu çalışmanın amacı da deprem ve tutulma olayları ile ilgili bilgilerin incelenerek bir ilişkilerinin olup olmadığının ortaya çıkarılmasıdır. 1970 yılından beri tutulan detaylı deprem ve tutulma verileri ile çapraz tablolar oluşturulmuştur. Depremleri ilgilendiren çeşitli girdi tabloları incelenerek, tutulmalar ile depremler arasındaki istatistiksel ilişkiler hesaplanmıştır. Çalışmalarda odaklanılan Tam Güneş Tutulması tarihi ve iz düşümü, deprem tarihi ve yeri, levha yapıları özellikleri araştırmaya üç boyutlu girdi anlamını katmaktadır. Alınan sonuçlara göre, belli bir büyüklüğün üzerindeki deprem sayıları Tam Güneş Tutulmalarının izdüşümlerinin görüldüğü yer kabuğunun altındaki ve karşısında bulunan yer-küre levhaları ve jeolojik hareketlerine göre anlamlı çıkmaktadır. Bazı Tam Güneş Tutulmalarında, izdüşümünün görüldüğü veya karşısındaki yarım kürede daha yüksek sayıda deprem olduğu sonucuna varılmıştır. Ay tutulmaları ile depremler arasında ise bir ilişki olduğuna dair sonuçlara erişilememiştir. Bulunan ilişkinin varlığının işaret edilmesinin ve oranlarının saptanmasının deprem tahmin çalışmaları ve ön uyarı çalışmalarına ışık tutabileceği değerlendirilmiştir.

Our country lies on an active fault line, where huge physical and meta-physical sufferings take place, due to earthquakes. Furthermore, experts and academicians are predicting high magnitude earthquakes, in the near future. Deep economic, psychological and social problems arise in areas, where such earthquakes take place. Due to the convergence of some earthquake and eclipse (sun and moon) dates, many researchers have questioned whether the earthquakes are triggered by eclipses. Today, efforts are underway for predicting earthquakes by using modern technologies; in order to diminish the damages suffered. The aim of prediction work is to minimize the life and property losses, by generating earthquake warnings, before they actually happen. Nowadays, real tie data is collected both for earthquakes and eclipses. The presence and availability of such data make detailed work easier, on either phenomenon or a combined research, compared to the data-scarcity of old days. The aim of our present work is to find out if there is a relationship between earthquakes and eclipses, by studying their combined data. Cross tables have been formed using the detailed earthquake and eclipse data, belonging to the period of years between 1970 and 2019. The combined tables with inputs related to earthquakes have been studied and various statistical corelation parameters have been calculated. The three parameters total solar eclipse date and projection, earthquake date and location, plate structure that have been focused on, provide the three dimensionality of our work. According to the obtained results, the number of earthquakes above a certain magnitude has a correlation on the geological movements and the tetronic plates, over (or opposite side) which the umbra (path of totality of a Total Solar Eclipse) passes. During some periods close to Total Solar Eclipses, a larger number of earthquakes have been recorded on the hemisphere where the umbra has been observed; or at the opposite side. No correlation has been detected between the earthquakes and moon eclipses. It is believed that pointing at the existence and calculating the ratios will shed light on the earthwquake prediction and warning generation research.