Çağdaş resim sanatında kuram (düşünce boyutu) ve Türk resim sanatına yansıması üzerine bir araştırma

Abstract

ÖZET Çağdaş resim sanatında kuram (düşünsel boyut) ve Çağdaş Türk resmine yansıması konusu, ilk önce çağdaş Batı res minde ve çağdaş Türk resminde görülen f igttratif-dışavu- rumcu ve geometrik eğilimler ve bu eğilimlerin oluşum mantığına ilişkin nedenlerin araştırılması çerçevesinde incelenmiş daha sonra da Çağdaş Batı resminde ve çağdaş Türk resminde kavramsal ve ard-çağdaşçı/Post-Modernîst eğilimler içinde ele alınıp değerlendirilmiştir. Sanatta bir dönemin ya da bir sanat anlayışının sınırla rını kesin tarihlerle belirlemek oldukça zor, hatta bazen belli bir netlik kazandın lamayacak kadar karmaşık olmasına karşın, bu araştırmada çağdaş resmin kapsamı 20. yüzyıl Batı resmi olarak belirlenmiştir. Konu, genelde 20. yüzyıl başlarından itibaren ele alın mış ancak gelişmelerdeki bir kısım bağlantı eksiklikleri ve kopuklukları önlemek ve daha sonraki gelişmelere ha zırlayıcı olarak, özellikle, figüratif ve geometrik eği limlerde, zaman zaman 19. yüzyıl sonlarındaki özellik gösteren durumlar konuyla ilgisi ölçüsünde değerlendirme kapsamına alınmıştır. Birinci bölümde; çağdaş Türk resminde görülen figüratif biçimlendirmeyle ilgili yansımalar, gücünü geleneksel ve akademik sanattan alan figüratif biçimlendirmelerden yeni figürasyona kadar olan bir yelpaze içinde, çağdaş Batı resmi ve çağdaş Türk resmi sanatçı ve eser örnekle- 257ri çerçevesinde araştırılıp değerlendirilmiştir. Dışa vurumcu ve geometrik eğilimlerde; dışavurumcu resmin oluşum mantığı algı, ve duyarlıkların çarpık bir yapıda ortaya çıkış nedenleri, resimde optik görüntüyü yabancı- 1 aş t ıran ve ortadan kaldıran nedenler, resimde geometrik anlayışın ortaya çıkışı ve geometrik biçimleme konuları yine çağdaş Batı resmi ve Çağdaş Türk resmi sanatçı ve eser örnekleri çerçevesinde incelenmiş ve bu eğilimlerin Türk resmine düşünce boyutunda ne derece yansıdığı araş it t ırılmıştır. tkinci Bölümde; Çağdaş Batı sanatında ve Çağdaş Türk sanatında tümel sanat eğilimleri ve bu eğilimlerden kav ramsal ve ard-çağdaşçı/post-moderni st resim eğilimleri, sanatçı ve eser örnekleri üzerinde incelenmiş ve Türk resmine yansımaları değerlendirilmiştir. Varılan sonuçlar ana hatlarıyla; 1- Batı anlayışındaki Türk resim sanatının çağdaşlaşma sürecinde, çağdaş Batı resminden çağdaş Türk resim sanatına değişik açılardan etki ve yansımalar olduğu, ve bunların da ; a) Görsel ilişkiler düzeyinde, b) Sanatsal ilkeler ve görüşler doğrultusunda, c) Belli kavram ve sanatsal düşüncelerin paylaşılması şeklinde saptanabi İdi ği, 2- Çağdaş Batı resminden çağdaş Türk resim sanatına yansıma ve etkilerin, yüzyılın ilk yarısında ; kurulan ilişkilerde genel olarak çağdaş Batı resim anlayışlarının, gecikmeli olarak, görünürdeki 258biçimsel sorunlarıyla, yani daha çok görsel ilişkiler düzeyinde olabildiği, yüzyılın ikinci yarısında ise; çağdaş Batı resmi ndeki bir kısım ilgilerle çağdaş Türk resmindeki ilgilerin hem zaman hem de sanatsal yaklaşım düşünceleri yönünden paralellikler ve çakışmalar göstergeye başladığı, 3- Çağdaş Türk resmi ile çağdaş Batı resmi arasındaki ilişkilerin günümüzde daha çok arttığı ve yoğunlaş tığı, Bati resmindeki sanatsal içeriklerin, eskiye göre daha iyi anlaşılıp değerlendirilebildiği ve yapılmakta olan sanatsal çalışmalarda; çağdaş resmin bazı ilke ve görüşleri doğrultusunda özgün sanatsal yaklaşım eğilimleri sezildiği, ancak belli çağdaş Batj sanatçısı örnekleri ve onların anlatım biçimleri dışında, daha hala gerçek anlamda evrensel boyutta sahip olunan sanatsal bir düşüncenin biçimlendirdiği, ya da bir başka deyişle yeterince kendine mal etme ve özgünleşme aşamasına gelinebilmiş olduğu konusunda da tereddütler bulunduğu şeklinde özetlenebilir. 259

ABSTRACT The dissertation examines theory in contemporary- painting, and its impact on modern Turkish works, dealing first with figurative-expressionist and geometric trends both in Western and in Turkish painting of our age, and with the underlying causes in the logic of their emergence. This is followed by a study of contemporary Western and Turkish painting in terms of conceptual and post-modernist trends..i I Although one fully recognizes the difficulty of setting definite dates for this or that period in the history of art, given the complexity of the actual art milieu with which one is always confronted, nevertheless some limit must be established, and `contemporary painting` in this study has been taken to mean Western-style painting of the twentieth century. While our starting point has in general been the turn of the century, we have at times included seminal work from the late 19th century so as to avoid giving an impression that certain trends, particularly those in the figurative and geometric realms, appeared abruptly on the scene. Section One examines how Turkish painting has reflected contemporary theory in its treatment of figurative form. Here the range is from figurative painting that draws its inspiration from traditional and academic art, all 260the way to new figuration, with examples taken from both Turkey and the West. Consideration is given to the logic underlying the emergence of the expressionistic school; the causes leading to a distorted embodiment of perceptions and sensibilities, and for the alienation and ultimate disappearance of visual representation; and the emergence of the geometric school of painting, together with a study of geometric form. The impact of all this on theory in Turkish painting is also examined. Section Two takes up comprehensive trends in contemporary Western and Turkish art, particularly those identifiable as conceptual and post-modernist, and attempts to establish their impact on Turkish painting. Three major conclusions are arrived at, and can be summed up as follows : The conclusions which are arrived at can be outlined as follows: 1- Tn the modernization of Turkish painting (in the Western sense of the word), the influence of Western painting has come in various guises. These have been: a) In the area of visual relationships; b) Concerned with principles and theories of art; and c) been evinced as the sharing of certain artistic concepts and views. 2- During the first half of the century, the influence of Western art on Turkish painting came generally in 261the shape of a (delayed) concern with obvious formal questions, that is to say, with the merely visual apsects of painting. The second half of the century in Turkish painting, on the other hand, has witnessed a certain parallelism with the West, as trends begin to coincide in terms of both time and artistic concept. 3- The interaction between Turkish and Western painting has in recent times increased and intensified noticeably, as the artistic intentions of Western painting are better comprehended than thejr had been in the past. Nevertheless, although trends that bespeak an original artistic approach consistent with certain principles and views of contemporary art can sometimes be discerned, it is not clear whether Turkish painting has yet developed a style and approach of its own, liberated from the direct influence of Western artists and their modes of expression and thus able to command universal attention. 262