İbn Sina`nın ahlak felsefesi

Abstract

ÖZET İbn Sina'nın ahlâkla ilgili görüşleri esas itibariyle Aristo'ya dayanır. Ancak o sadece Aristo'nun fikirleri ile yetinmeyip, dinin ahlakî ilkelerini de dikkate alarak kendi görüşlerini belirtmiş ve hepsini uzlaştırmaya çalışmıştır. Onun bu uzlaştırmadaki başarısında Farabi'nin de büyük bir rolü vardır. İbn Sina, tıpkı Aristo ve Farabi gibi insanın amacının mutluluğa ulaşmak olduğunu ve bu mutluluğu elde edebilmesinin ancak güzel bir ahlaka sahip olmasıyla mümkün olabileceğini belirtmektedir. İnsanın güzel ahlâk sahibi olabilmesini sağlayan en önemli yetisi ise aklıdır. İnsan gerek nazarî (teorik) ve amelî (pratik) ilimleri tahsil edmekle iyi bir düşünce yeteneği kazanarak ve gerekse dinin tavsiyelerini dikkate alarak, ahlakını ve fiillerini iyi bir seviyeye getirebilir. Böylece insan iyi, güzel ve doğru davranışlarda bulunan bir insan haline gelir. J İbn Sina'ya göre doğru davranış, aşırılıktan ve eksiklikten uzak olan tavassut (orta) olma özelliğine sahip bir davranıştır ki, her ahlakî davranış için b-u kural geçerlidir. Örneğin insan aşırılık ifade eden savurganlık ile yetersizlik ifade eden cimriliğe değil, ikisinin ortası olan cömert davranışlara sahip olmalıdır. Diğer insanlarla ilişkile rinde çok kurnaz veya çok aptal değil, zeki; çok atılgan veya çok korkak değil, cesur davranışlar göstermelidir. Ayrıca insan bu davranışları sürekli olarak yerine getirerek, bunların kendisinde bir alışkanlık haline gelmelerini sağlamalıdır. Çünkü hayatı boyunca bazen cömertlik yapan kişi cömert, bazen cesur davranışlar gösteren birisi de cesur sayılmaz. Bu davranışları sürekli yapan insanlar güzel bir ahlâka sahip olarak, dünya hayatında mutluluğu, ahiret hayatında da mutluluk ve mükafatı, elde ederler.

ABSTRACT Ibn Sina's views related to morals actually are based on Aris totle. However, he did hot only rely on Aristotle's ideas; by explain ing his own thought, noticing the principles of religion, he tried to reconcile them. In the success of this reconciliation we observe that Farabi has an important impact. Ibn Sina, like Aristotle and Farabi, claims that the aim of human being is reaching happiness aud that without good moral this cannot be possible. The most important abil ity of man which allows him to have o good moral is his intellect. By studying theoretical and pratical science, for gaining well thought competence, and by noticing religious advises it will be easier to as cend the level of morality and deeds. So man can be a good, well and right person. According to Ibn Sina, right deeds should be `tavassut` (in the middle) which is far away from excessiveness and defiency; this rule is valid for each moral behaviour. For instance, a man should nor be extavagant, reflecting his excessivenes, neither be niggardly reflect ing his defiency, but generous which stands in the middle. In social relations he should be clever not cunning or silly and instead of being cowardly or dashing he should behave courangeous. These behaviours should become habits by performing them continuously. Because someone does not become generous when he only shows generosity once his life, or a man will not be brave when he sometimes acts brave. People who act these behaviours everytime will have a good moral and they will find happiness and recompence both in this world and um Heaven.