Türk Hukukunda `Hak arama özgürlüğü`

Abstract

ÖZET Bu çalışmada bir insan hakkı olan hak arama özgürlüğü incelenmiş tir. Hukuk devletinin en önemli unsurlarından birisi olan hak arama özgürlüğünün amacı da diğer insan hakları gibi insan onurunu koru maktır. Ahlâki bir varlık olan insan ancak adil bir ortamda, onurlu bir hayat yaşayabilir. Adaleti sağlamak ise devletin görevidir. Hak arama öz gürlüğü bireyin adalet talebini güvenceler. Hakları ihlal edilen birey, bu ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılmasını sağlamak amacıyla yetkili makamlara başvuru yoluyla haklarını korumaya çalışır. Hak arama öz gürlüğü bireyin bu yetkili makamlara başvuru hakkını güvence altına alır. Uluslararası insan hakları belgelerinde ve Anayasa'da düzenlenen hak arama özgürlüğü, sübjektif bir kamu hakkıdır. O nedenle devlet bu hakkı her bireye sağlamakla görevlidir. Devletin bu görevi başvuru pla- naklarını sağlamanın yanısıra, başvuru makamlarının organizasyonunu da kapsar. Başvuru makamları, yasama organı, yönetsel makamlar ve yargı organlarından oluşur. Anayasa bu başlık altında 36.maddede yalnız yargısal başvuruyu düzenlemiştir. Siyasal ve yönetsel başvuruyu ise di lekçe hakkı başlığı ile 74. maddede düzenlemiştir. Üç bölümden oluşan çalışmada, birinci bölüm hak arama özgürlü ğünün Anayasal bir insan hakkı olma niteliğine ayrılmıştır. Bu bölümde hak, özgürlük, insan hakkı gibi kavramlar ve bu kavramlar çerçevesinde hak arama özgürlüğü değerlendirilmiştir. İkinci bölüm hak arama özgür lüğünün içeriğine ayrılmıştır. Hak arama kavramı ve farklı hak arama yollarından hangilerinin anayasanın güvencesi altında olduğu araştırıl mıştır. Üçüncü bölümde ise uygulamada hak arama özgürlüğünü kısıtla yan ya da zorlaştıran engeller ve çözüm önerileri tartışılmıştır. IV

ABSTRACT In this study, the freedom of demanding justice, which is an impor tant human right, was examined. The aim of the freedom of demanding justice, which is one of the most important elements of the state of law, is to protect the human dignity, as other human rights try to do. The hu man being, who is an moral creature, can live an honorable life only in a lawful environment Within this context, founding justice is the duty of the state. The freedom of demanding justice secures a person's demand for justness. The person, whose rights are violated, tries to protect his/her rights by applying competent authorities to make the violence and its consequences abolished. The freedom of demanding justice, which is regulated in the inter national human right documents and constitutions, is a subjective public right. For this reason, states are under a duty to provide this right to each person. The duty of the state in this context includes to organize compe tent institutions as well as providing application facilities. Applicable authorities consist of legislative, administrative and judiciary bodies. Under the heading of `The Freedom of Demand for Justice`, the Turkish Constitution regulates only judiciary application in the Article 36. On the other hand, legislative and administrative application is regulated in the Article 74, under the heading of `The Right for Petition`. The study, in which examining the freedom of demanding justice is the object of, consists of three chapters. In the first chapter, the freedom of demanding justice is studied as a human right. In this chapter some con cept (right, freedom and human right) are examined and the freedom of demanding justice is evaluated by referring to these concepts. The second chapter is reserved to the content of the freedom of demanding justice. Different ways of demanding justice and the unique problems of each way are handled, and it is tried to determine which one of them is under the protection of the Turkish Constitution. In the third chapter, the prac tical problems of the judiciary application are evaluated, which is the most effcient way of demanding justice. The obstacles, limiting and/or growing demanding justice difficult, are tried to determine and proposals to solve them are debated.