Tekstil tasarımı açısından Dolmabahçe Sarayı`nda yer alan Hereke Fabrikası`nda dokunmuş döşemelik kumaşlar üzerine bir inceleme

Abstract

ÖZET Turk kumaş sanatı ve sanayi tarihinde Hereke İpekli Dokuma Fabrikası üretmiş olduğu değerli ipekli kumaşlarıyla kendine önemli bir yer edinmiştir. Bunun yanısıra aldığı ödüllerle uluslararası ününün göstergesi olmuştur. İçinde bulunduğu dönemin sosyolojik, ekonomik, kültürel olumsuz etkilerine rağmen, Hereke Fabrikası İpekli Kumaşları uluslararası ün kazanmış ve o dönemde çok beğenilen Lyon kumaşlarının desen ve kalitesinin üzerine çıkmıştır. Tarihte böylesi önemli bir yeri olan Hereke İpekli Dokuma Fabrikası günümüzde de Milli Saraylara bağlı olarak üretimini sürdürmektedir. Bu çalışmada, günümüzde 'canlı müze' özelliğini taşıyan Hereke İpekli Fabrikası Dolmabahçe Sarayında yer alan ipekli döşemelik kumaşları tekstil tasarım açısından incelenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde, Hereke Fabrikası bulunduğu bölge hakkında genel bügi ve Hereke Fabrikasının; kuruluşu, amacı, geçirdiği aşamalar, üretimi, üretim çeşitleri, kullanılan malzeme ve teknikler hakkında bilgi verilmiştir. Aynca Müli Saraylar ve Sümerbank ile olan ilintisi irdelenmiştir. n.Böiümde ise, Dolmabahçe Sarayı ve Saray içindeki Hereke Dokumahanesi konularına değinilmiştir. Tekstil Tasanmı ile ilgili araştırmaya ve Hereke Fabrikasının bulunduğu dönemde etkisi olan sanat akımlarına HLBölümde yer verilmiştir. Dolmabahçe Sarayı ve Döşemelik kumaşlarla sınırlandırılan araştırmada, söz konusu kumaşlar bir tür katalog çalışmasıyla dönemin özellikleri ışığında tekstil tasarımı açısından son bölümde incelenmiştir. Bütün bunlardan hareketle 100 yılı aşkın bir üretim sürecinde olması nedeniyle 'canlı müze' özelliği taşıyan Hereke İpekli Dokuma Fabrikası gelecekte de varlığını devam ettirebilmesi için en kısa sürede önlemlerin alınması gerekliliği sonucuna ulaşılmıştır.

ABSTRACT Hereke Cloth-making factory has made an important place with its silk in Turkish cloth art and industry In addition, the rewards it has taken has been an indicator of its international fame. In spite of sociological, economical and cultural disadvantages of the period, the silk fahricateted in Hereke cloth-making factory won an international fame and became superior to the silk produced in Lyon in terms of design and guality. Hereke cloth-making factory, which has obtained sulh a fame in history, has been continuing its production in association with the National palaces. In this study the upholstery silky stuff produced in Hereke cloth making factory, which shows the characteristics of a living museum and used in Dolmabahçe Palace was studied concerning textile design. In the first chapter of the study, the location of Hereke cloth making factory, the aim of the factory, its stages so far, its production the varieties of its production, the materials and technigues used in the factory were described as weel as its link with the Sümerbank. In the second chapter the Hereke loom in Dolmabahçe Palace and the Dolmabahçe Palace itself was evaluated. The research related to textile design and art schools which were effective in the estaplishment period were studied in the third chapter In the study restricted to the Dolmabahçe Palace and the upholstery silky stuff in the Dolmabahçe Palace, the cloth was catologued in terms of textile design under the the light of the period in the last chapter Considering all the data, in order for the factory to survive the necessary precautions should be taken to protect the Hereke silk factory, a living museum due to its production over a century.