Adil bir gelir ve servet dağılımında servet vergilerinin rolü ve Türkiye örneği

Abstract

ÖZET Verginin, kamu giderlerini karşılamak için hazineye gelir sağlayan mali işlevinden başka, gelir dağılımında ortaya çıkan dengesizlikleri düzeltmek gibi toplumsal işlevleri de vardır. Bu nedenle vergileri, sadece kamu giderlerini karşılamak için kullanılan araçlar olarak görmek yanlıştır. Vergilendirmede gücün belirtisi ve dayanağı olarak genellikle kabul edilen unsurlar servet, gelir ve harcama gücüdür. Günümüzde vergi, sadece devletin mali ihtiyaçlarını karşılamak için kullanılan bir araç değil; aynı zamanda birçok toplumsal işlevlere de sahip bir araç haline gelmiştir. Servet vergileri gelir ve harcamalar üzerinden alınan vergilerin yanında vergi sistemlerinin tamamlayıcı bir unsuru haline gelmişlerdir. Günümüzde servet vergileri, ülkeden ülkeye ve zaman içinde önemli farklılıklar göstererek uygulanmasına rağmen, bütün servet vergilerinin ortak niteliği; bireylerin iktisadi faaliyetlerini değil, çeşitli iktisadi varlıklara sahip olma durumunu, yani serveti yükümlü tutmaktadır. Çünkü, bireyin sürdürdüğü yaşama standardı sadece yıllık gelirinden değil, sahip olduğu varlıkların değerinden de etkilenir. Bu amaçla çalışmanın birinci bölümünde genel olarak servet kavramının teorik kapsamı ve esasları belirlenerek, servet vergilerinin tarihsel süreç içinde nasıl bir gelişim seyri izlediği üzerinde durulmuş ve Türkiye'de uygulanan servet vergileri ele alınmıştır. İkinci bölümde, servet vergilerinin teorik yönden incelenmesi yapılarak, birinci bölümde ortaya konulan servet kavramının teorik yapısına dayanarak oluşturulan servet vergileri ele alınmıştır. Daha sonra Türk vergi sisteminde servet üzerinden alınan vergilerin vergi tekniği yönünden nasıl bir uygulamaya konu olduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Üçüncü bölümde, Türkiye'de uygulanan servet vergilerinin gelir ve servet dağılımını gerçekleştirmede nasıl bir rol üstlendiği ele alınmış; bu amaçla Türkiye'de 2000 yılında yapılan gelir dağılımı istatistiklerine dayanarak bir sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır. Sonuç kısmında ise, servet vergilerinin Türkiye'nin ekonomik yapısına ve gerçeklerine uygun bir vergi sistemi ile yeniden düzenlenmesi gerektiği ve sistemi buna göre düzeltmek zorunluluğu olduğu sonucuna varılmıştır.

ABSTRACT Taxes not only have fiscal function financing government expenditures but also have social function correcting unjust income distribution. Therefore, it could be a mistake thinking that taxes are instruments only needed to finance government expenditures. Income, consumption and wealth taxes are, generally, considered as measures of ability-to-pay. Nowadays, taxes can be designed to serve a variety of purposes such as social function in addition to their fiscal function. A supplementary tax on wealth may be called for an ability-to-pay ground beside to taxes on income and consumption. Nowadays, Even though wealth taxes vary both from country to country and from time to time, common feature of all wealth taxes is that wealth taxes apply to people's wealth not to their economic activities because not only people's current income but also their wealth is a measure of their living standard. The first part of study deals with theoretical scope and fundamentals of wealth, development process of wealth taxes in historical context and wealth taxes in Turkey. In the second part of study, wealth taxes are examined in historical context in the light of wealth concept mentioned in the first part. Later, wealth taxes in Turkish tax system are considered. The third part of study focuses on the role of wealth taxes in just distribution of income wealth in Turkey. For this purpose, income distribution statistics for 2000 were used. In the conclusion part of study, it is mentioned that there is a need for a new design of wealth taxes as to economic structure and realities of Turkey and tax system should be designed according to this design. m