Kulturübertragung und interkulturelle kommunikation in literarischen übersetzungen

Abstract

Edebi çevirilerde çevirmenlerin karşılaştıkları zorlukların diğer çeviri türlerinde karşılaştıkları zorluklardan daha fazla olduğu çeviri kuramcıları tarafından kabul edilmektedir. Bu zorluklar çevirmenin amacı doğrultusunda verdiği çeviri kararlan neticesinde hafifletilebilir ve aşılabilir. Edebi çevirilerde çevirmen kararlan diğer çeviri türlerinde olduğundan daha önemlidir. Bu edebi eserlerin kendine özgü özelliklerinden kaynaklanmaktadır. Edebi eserlerde kaynak dilin ve dilin ait olduğu toplumun taşıdığı kültür öğeleri genellikle daha belirgindir. Kaynak dile ve kültüre ait bu özelliklerin çeviriye yansıyıp yansımayacağı çevirmenin. aldığı kararlar doğrultusunda belirlenir. Bu çalışmada hangi çevirmen kararlarının ve hangi çeviri metotlarının kültürlerarası iletişime ve kültür aktarımına katkıda bulunduğu saptanmaya çalışılacaktır. Bu çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm konuya ilişkin genel bir tarihçe niteliğindedir. Bu bölüm günümüzde kültürlerarası iletişime ve kültür aktarıma neden oldukları bilinen çeviri metotlarının fikir tohumlarının nasıl ve kimler tarafından atıldıklarını tespit etmek ve gelişimlerini izlemek amacıyla oluşturulmuştur. İkinci bölüm çalışmanın teorik çatısını oluşturmaktadır. Bu bölümde Alman çeviri kuramcıları Katharina ReiB ve Hans J. Vermeer'in beraberce geliştirdikleri `Einheitliche Translationstheorie` kuramı incelenmiş ve edebi çeviride kültürlerarası iletişim ve kültür aktarımı açısından yorumlanmaya çalışılmıştır. Üçüncü ve son bölüm çalışmanın teorik çatısından faydalanılarak yapılan bir uygulamayı sergilemektedir. Edebi çeviride kültürlerarası iletişim ve kültür aktarımı başlığım taşıyan bu bölümde Aziz Nesin' in `Surname` adlı eseri ve Almanca' ya yapılan çevirisi incelenmiştir. Yapılan bu uygulamalı çalışma doğrultusunda hangi çeviri metotlarının edebi çeviride kültürlerarası iletişime ve kültür aktarımına katkıda bulundukları ve hangi çeviri stratejilerinin kültür aktarımını engelleyici özellikler taşıdıklarını tespit etmeye çalışılmıştır.

Zusammenfassung Die Übersetzungstheoretiker der modernen Ubersetzungswissenschaft sind sich in der Auffassung einig, dass die Eigenschaften der Übersetzungsproblematik in literarischen Übersetzungen starker gepragt ist, als in anderen Übersetzungstypen. Diese Problematik kann durch bestimmte Übersetzerentscheidungen gemindert und aufgehoben werden. Da die literarischen Werke im Gegensatz zu den anderen Texttypen mit spezifischen formellen und sprachlichen Eigenschaften gekennzeichnet sind, die die Âsthetik des Werkes ausmachen, sind die getroffenen Übersetzerenscheidungen in litererarischen Übersetzung von gröBerer Relevanz. Die literarische Sprache bringt bedingt durch ihre Eigenschaften die sie trâgt, die Kultur der Ausganssprache mehr zum Ausdruck als z. B. die Fachsprache. In dieser Arbeit wurde der Frage nachgegangen, welche Übersetzerentscheidungen bzw. Übersetzungsstrategien zur kulturellen Kommunikation und Kulturiibertragung beitragen. In dem ersten Kapitel dieser Arbeit wurde versucht, die übersetzungsgeschichtliche Entwicklung der kultursensitiven Übersetzungsmethoden darzustellen. Das zweite Kapitel enthâlt die Theoriebasis der Abeit. Als Haupttheorie wurde die von Katharina ReiB und Hans J. Vermeer entwickelte `Einheitliche Translationstheorie` behandelt und in Bezug auf die interkulturelle Kommunikation und Kulturiibertragung in literarischen Übersetzungen interpretiert. Das dritte Kapitel stellt eine praktische Untersuchung dar. Als Untersuchungsgegenstand wurde Aziz Nesins Roman `Surname` und seine deutsche Übersetzung behandelt. Anhand von den, in dem zweiten Kapitel der Arbeit dargestellten mehodischen Ansâtzen wurde versucht festzustellen, welche Übersetzerentscheidungen bzw. Übersetzungsstrategien zur zur kulturellen Kommunikation und Kulturiibertragung beitragen.