Habîb-i Karamânî ve Etvâr-ı Seb`a manzûmesi

Abstract

Halvetî şairler arasında, dervişin ruhanî yolculuğunda kat ettiği yedi aşama (ervâr-ı seb'a) hususunda edebî eserler meydana getirmek bir gelenek hâline gelmiştir. Anadolu'da faaliyet gösteren ilk Halvetî şeyhlerinden Habîb-i Karamânî de (XV. yy.) bu geleneği takip ederek aynı konuda bir mesnevî kaleme almıştır. Bu çalışma –tezimizin başlığında da ifade edildiği üzere- Habîb-i Karamânî ve etvâr-ı seb'a manzûmesi üzerine geniş bir araştırma ortaya koymayı amaçlamaktadır. Üç ana bölümden meydana gelen tezimiz, etvâr-ı seb'a meselesine dair temel bilgilerin verildiği giriş bölümünü takiben özellikle Habîb-i Karamânî'nin hayatını ele alan ilk bölüm ile başlamaktadır. Bu bölüm, şairin hayatı, ailesi, eğitimi, seyahatleri, mürşidi, müridleri, vefatı, kabri, vb. konuları içermektedir. Karamânî'nin hayatının ayrıntılı bir şekilde incelenmesinin hemen akabinde, aynı bölümde, şairin eserlerinden bahsedilmektedir.İkinci bölüm, Etvâr-ı Seb'a üzerine yoğunlaşmaktadır. Mesnevînin adı, yazarı, dili ve kullanılan nüshasının tespitine dair birtakım temel bilgiler sunulduktan sonra, metindeki ayet ve hadis iktibaslarına işaret edilmiştir. Öte yandan, mesnevînin tahliline tahsis edilmiş müstakil bir bölümde, Karamânî'nin etvâr-ı seb'a meselesi hususundaki görüşleri açığa kavuşturulmaya çalışılmıştır. Bu bölümde klasik kavram analizine başvurulmamış, fakat metinde geçen kişiler ve tasavvufî kavramlar, gerekli görüldükleri hâlde, yeri geldikçe açıklanmıştır. Metin tahliline ek olarak, eserin şekil, tür, dil ve ifade özellikleri ayrı başlıklar altında incelenmiştir.Üçüncü bölümde, ilk etapta, Habîb-i Karamânî'nin çağdaşı Bahâeddîn-i Erzincânî'nin, Karamânî'nin Etvâr-ı Seb'a'sı ile pek çok yönden benzerlik gösteren mesnevîsine dikkat çekilmiştir. Zira iki eserden birinin, ötekinin etkisi altında kalınarak yazılmış olması kuvvetle muhtemeldir. Tezin bu bölümünün ana amacı, iki mesnevîyi mukayese etmek suretiyle Karamânî'nin eserinin özgünlüğünü değerlendirmektir. Bu problemli konuyu tartışmak, geleneksel İslamî literatür ile modern bilimlerin, intihal kavramına yaklaşımındaki farklılığı ortaya koymak açısından da ayrıca önemlidir. Son kısımda ise Etvâr-ı Seb'a'nın metni, transkripsiyon sistemi takip edilerek Latin alfabesine aktarılmıştır. Metnin aktarımında takip edilen esaslar tarafımızdan belirtilmiş ve sağlam bir metin kurma çabası içinde olunmuştur.Anahtar Kelimeler: Karamânî, Etvâr, Tavr, Halvetiyye, Mesnevî.

It had been a tradition among Khalwati poets to produce literary works explaining the seven stages (al-atwar as-sab'a) dervish goes through in his spiritual journey. Following this tradition, as one of the first Khalwati dervishes who were active in Anatolia (15th century), Habib Al-Karamani wrote a mathnawi on the same topic too. This study –as expressed in the title of our thesis- aims to put forward an extensive research on Habib Al-Karamani and his literary work: Al-Atwar As-Sab'a. Our thesis which consists of three main chapters, following the essential imformation about al-atwar as-sab'a issue given in the introduction part, begins with the very first chapter that most especially addresses Habib Al-Karamani's life. This chapter covers certain issues such as poet's birth, family, education, travels, teacher (sheikh), students, death and tomb, etc. Right after studying Al-Karamani's life comprehensively, his literary works are mentioned subsequently in the same chapter.Second chapter focuses on Al-Atwar As-Sab'a. After presenting some essential information about the mathnawi such as its name, author, language and the process of determining the followed manuscript, the verse and hadith quotations in the text are pointed out. On the other hand, in a separate part allocated to the mathnawi's analysis, Al-Karamani's thoughts on al-atwar as-sab'a issue are tried to be clarified. Classical conseptual analysis is not applied in this part, but the people and some consepts of Sufism that are mentioned in the text are explained in places when it's necessary. In addition to text analysis, the form and types of poetry used in the literary work and Al-Karamani's poetic manner are examined under separate headings.The third and final chapter, in the first place, draws attention to Bahaeddin Al-Erzincani's mathnawi which is written contemporaneously in the same period and has common features with Al-Karamani's Al-Atwar As-Sab'a in many respects so that it is certain that one of the two mathnawis was written under the influence of the other one. This part's main interest is to evaluate the originality of Al-Karamani's work by comparing the two mathnawis. It is also important to discuss this problematic issue to be able to show the difference between the approaches of traditional Islamic literature and modern sciences to the idea of plagiarism. Furthermore, in the last part, we converted Al-Atwar As-Saba's text using the Latin alphabet and following a specific transliteration system. We stated our method of reproduction of the text and we tried our hardest to set the trustworthy text. Keywords: Al-Karamani, Al-atwar, At-tawr, Khalwatiyah, Mathnawi