Vîrânî Abdâl Dîvânı

Abstract

İslâmiyet'in temelini Allâh'ın varlığı ve birliği olmakla birlikte hem insanların yaratıcısı olan yüce varlığa hem de O'nun yarattıklarına karşı duymuş olduğu sevgi oluşturmaktadır. Sevginin yanı sıra içerisinde birtakım güzel duyguları da barındırmaktadır. Farklı toplum ve medeniyetler geçmişte sahip oldukları ananelerini büsbütün unutmamakla birlikte aynı zamanda İslâmiyetten sonraki maddî ve manevî müesseselerde onların tesirlerini az çok saklamakla beraber, kendi kültürleriyle müşterek İslâm medeniyetini oluşturmuşlardır. IX. ve X. yüzyılda yayılmaya başlayan bu yeni dinin tezahürleri Türkler arasında gerek sosyal, gerek askerî, gerek ekonomik, gerek siyasî, gerekse dinî hayatta en gerçekçi haliyle görülmeye başlanmıştır. İslâmiyet dairesine giren bu millet, İran mitolojisi, Yunan felsefesi ve Hint mistisizimiyle örülü birtakım felsefî hareketliliğe sahip olmakla birlikte onlara basit ve sade dinî ve ahlâkî esasları telkin eden Ahmed Yesevî, Hacı Bektâş-ı Velî gibi birtakım şahsiyetleri de yetiştirmiştir. Bu şahsiyetler halka anladığı bir lisan ve alışmış oldukları şekillerle hitâp ediyorlardı. Böylece İslâm medeniyetine giren Türk kültürü yeni dinin getirmiş olduğu birtakım özellikler neticesinde yeni birikimler meydana getirerek zengin bir kültürel miras oluşturmuştur. Türkler arasında onların anladıkları dille halka seslenen, İslâm ilkelerini ve geleneklerini yaymaya çalışan başta Ahmed Yesevî, Hacı Bektâş-ı Velî olmak üzere pek çok ilim adamı, derviş , pîr kaleme aldıkları farklı türde çok sayıda eser meydana getirmişlerdir. Tamamıyla kendilerine has bir üslubu ve tarzı olan bu eserlerde başta Allâh, Hz. Muhammed, Ehl-i Beyt, Hz. Ali, on iki imam olmak üzere çeşitli konularda eserler oluşturulmuştur. Bu eserler çağdan çağa, nesilden nesile aktarılarak günümüze kadar gelmiş ve günümüz insanına da seslenmeyi başarabilmiştir. Orta Asya, Anadolu, Balkanlar ve Kafkaslar'da İslâmiyet'in yayılmasına ve anlaşılmasına katkıda bulunan bu önemli şahsiyetler bazı tarîkatların kurulmasında da rol oynadılar. Bektâşîlik de bu tarîkatlardan biridir. Hacı Bektâş-ı Velî'nin tarihî şahsiyeti etrafında kurulan Bektâşîlik XVI. yüzyılda Balım Sultan tarafından sistemleştirilmesiyle günümüze kadar tesirlerini sürdürmüş ve pek çok şairi düşünceleriyle derinden etkilemiştir. İşte Vîrânî Abdâl da yaşadığı dönem itibariyle Bektâşîlik'ten etkilenen şairlerden biridir. Vîrânî Abdâl Bektâşîlik'ten başka Hurûfîlik'in tesiri altında kalmış ve bu akıma ait düşünce dünyasının izlerine eserinde yer vermiştir. Yaptığımız bu çalışmada birinci bölümde Vîrânî Abdâl'ın hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiş ve eserinin Alevî-Bektâşî inancı, hurûfîlik, din ve tasavvuf açısından incelemesi yapılmıştır. İkinci bölümde ise Vîrânî Abdâl Dîvân'ı Latin alfabesine aktarılmıştır.Anahtar Kelimeler: Vîrânî Abdâl, Alevî-Bektâşî inancı, Hurûfîlik.

Although the basis for the existence and unity of Allah in Islam with the supreme being who is the creator of both forms of love that people have heard he had made, as well as against the. In addition to a number of beautiful feelings of love it is also hosting. While different societies and civilizations altogether, but do not forget the traditions they have in the past at the same time with little effect on their physical and spiritual institutions of Islam, so the next store, the joint Islamic civilization have created their own culture. IX. and X century, began the manifestation of this new religion spread among the Turkish social need, need military, economic necessity, both political, as well as religious life began to be seen in the most realistic form. These folks entering Islam apartments, Iranian mythology, Greek philosophy and Indian mistisizim with braided certain to have a philosophical movement with their simple and austere religious and moral principles instilled by Ahmed Yesevi, some figures as Hacı Bektaş-i Veli was also raised. These figures were appealing and the way they are accustomed to a language which he understands public. Thus, Turkish culture within the Islamic civilization as a result of a number of features that have brought the new religion has a rich cultural heritage, forming new accumulations. Turkey among the public address the language which they understand, especially trying to spread Islamic principles and traditions of Ahmad Yesevi, many scientists, including Veli Haci Bektas-i, dervishes, Pier, different types taken to poet pen brought lots of work occurs . OK with their unique style and manner in which these works primarily Allah, the Prophet. Muhammad, the Ahl al-Bayt, the Prophet. Ali, the works were created on various issues, including twelve imams. It works from an age, it came transferred from generation to generation until today and was able to appeal to the modern man. Central Asia, Anatolia, the Balkans and the prominent personalities who have contributed to the understanding and the spread of Islam in the Caucasus played a role in the establishment of some religious sects. This is one of the Bektashi Sufi order. Haci Bektas-i Veli's built around historical figures Bektashism XVI. Honey century by Sultan continued to influence up to now by systematization and has deeply affected the thoughts of many poets. Here it is one of the poets affected by Bektashi as the period in which the wrecks Abdal lived. has included in his work the traces of the world thought of the movement. In this study we did in the first part wrecks Abdal's life and works, and given information about the work of the Alevi-Bektashi faith, Hurufism is made from the perspective of religion and mysticism. In the second part wrecks Abdal Divan was transferred to Latin alphabet.Keywords: Virani Abdal, Alevi-Bektashi faith, Hurufism.