19. yüzyıl İzmir yapılarında saçak düzenlemesi

Abstract

19. Yüzyıl İzmir yapılarında dikkat çeken saçak düzenlemeleri daha önce bir araştırmaya konu olmamıştır. Bu konudaki eksikliği gidermek hususunda katkı sağlayacak mahiyette bir çalışma hazırlamak için öncelikle yapım yılı 19. yüzyıl olarak tarihlendirilen binaların üzerinde yapmış olduğumuz gözlemlerde farklı tipte saçakların uygulandığı görülmüştür. Bu saçakların korniş süslemeleriyle birlikte değerlendirildiğinde benzer veya farklı yönlerinin ortaya çıkması için kullanılan malzemeye göre yapılan tipolojisi üzerinde süsleme unsurlarının neler olduğu belirli örneklerle anlatılmıştır. Ahşap, taş veya tuğla gibi malzemeler ile yapılan saçak korniş düzenlemeleri bulundukları bölge sırasına göre dizildiğinde İzmir'in dört ilçesinde yoğun olarak gözlemlenmektedir. Bu bağlamda araştırma bölgesi olarak daha çok Karşıyaka, Bornova, Konak ve Buca İlçeleri seçilmiş ve bu ilçelerin sınırları içerisinde yer alan 256 tane mimari yapının saçak düzenlemelerinde kullanılan malzeme, teknik ve süsleme unsurları ortaya konulmaya çalışılmıştır.Öncelikle yapısal bir unsur olan saçak, malzeme ve teknik özellikleri yönünden tanımlanmıştır. 19. Yüzyıl yapılarının saçak düzenlemesinde kullanılan malzemenin genel özellikleri ve kullanılan teknik hakkında bilgi verilmiştir. Bu kullanılan malzeme ve tekniğe uygun süsleme özellikleri dönemin üslup özellikleriyle karşılaştırılmış benzer ve farklılık gösteren saçak düzenlemeleri sınıflandırılmıştır. Saçak düzenlemeleri ve süsleme özellikleri, Batılılaşma dönemi mimari değişimler, Osmanlı yapılarında cephe ve saçak düzenlemesinin üslup özellikleri İzmir yapılarıyla karşılaştırılmıştır. Genel farklılıklarının ne olduğu belirlenen 19. Yüzyıl İzmir yapılarının saçak düzenlemeleri öncelikle kullanılan malzeme yönüyle sınıflandırılmıştır. Motif yönüyle zenginlik gösteren ahşap saçak düzenlemeleri genellikle yalı ve köşklerde kullanılmış olmasının nedenleri ve motif yönüyle değerlendirilip vektörel çizimleri ölçülendirilerek, restorasyon projelerine kaynak teşkil edecek şekilde hazırlanmıştır. Çok yaygın kullanımı olmayan fakat iki örnekte karşımıza çıkan metal malzemeyle yapılmış saçak süslemelerinin hangi ihtiyaca yönelik yapıldığı ve yaygınlaşmamasının nedenleri anlatılmıştır. En yaygın şekilde kullanılan tuğla, taş ve alçı malzemeyle yapılmış saçak düzenlemeleri Neoklasik üslubun genel özelliklerini motif ve kompozisyon yönüyle ne derece yansıttığı çizimlerle değerlendirilmiştir. Malzeme yönüyle sınıflandırılan saçak düzenlemelerinde uygulanmış süsleme özelliklerinin belirlenmesine yönelik yapılan çalışma dönem özelliklerinin ortaya konulmasında belirleyici unsurlardan biridir. Özellikle 19. Yüzyıl yapılarının saçak düzenlemelerinde, süsleme özelliklerine bakıldığında diğer uygulamalardan farklı yapıya özel karakteristik düzenlemeler olduğu görülmektedir. Sürekli değişik kombinasyonların uygulandığı saçak düzenlemelerine örneklerle bakıldığında dönemin genel mimari süsleme tarzı, Neoklasik üslubun süsleme özellikleri hakkında da ayrıntılı bilgi verilmektedir.Estetik açıdan binanın tamamlayıcısı olan bu unsurları gerek düzenlemeleri gerekse de süsleme yönleriyle incelemek, Batılılaşma dönemi mimarisinin genel özelliklerini daha iyi tespiti ve anlaşılması için önem arz etmektedir. Dönem öncesi ve sonrası saçak düzenlemelerinin ortaya konulmasının yapılacak bilimsel araştırmalara veri sağlayacağı düşünülmektedir. Özellikle 19.yüzyıl mimarisi içinde bu unsurların özellikleri ve önemi ortaya konmaya çalışılmıştır.

The eaves of the 19th century buildings in Izmir have not become a subject to in an earlier study. In order to prepare a study on the nature of the issues that will contribute to address the lack of the observations we have made in this regard, application of different types of eaves primarily has been seen on the buildings dated in the 19th century. Especially in the 19th century Izmir characterized by intense sociological, economic and cultural impact, trade activities for the public of European entrepreneurs reflected the impact of religious and civil architecture, and they have led to the spread of the samples with that of urban integration. This architecture has been observed intensively in four districts of Izmir. In this context, Karşıyaka, Bornova, Konak and Buca districts were mainly selected as research area and 256 architecture eaves arrangements located within the boundaries of these districts were examined. Firstly, the eaves of structural elements have been identified with regard to materials and technical specifications. Information of general characteristics of the materials and the techniques used in the eaves of 19th century buildings have been given. The use of materials and techniques appropriate to the decorative features has been compared with the stylistic features of the period and the similar and different eave arrangements have been classified. Eave arrangements and decorative features, Westernization period architectural changes, the style of facade and eaves arrangements of Ottoman buildings have been compared with Izmir structures. The eave arrengments of 19th century Izmir buildings that general differences have been are mainly classified with regard to the material used for them. Wooden eaves arrangements that generally show wealth are used in waterside houses and mansions, and they have been prepared to be resources for the restoration projects after estimating their vectoral drawings. Dimensioned drawings have made with the characteristics and patterns which have emerged from the eaves of the requirements of the arrangements made of metal. Brick, stone and stucco eaves material made arrangements reflect the extent to which the general direction of the neoclassical style features motifs and compositions were evaluated with dimensioned drawings. Term studies to determine the applied decorative features on the eaves editing features classified by material aspect is one of the determining factors delineated. Especially in the 19th century in the eaves of the building arrengments, it is seen that there are specific characteristics of different building regulations from other applications when the decorative features are considered. When the sample is applied to the eaves of regulation in various combinations of continuous period of general architectural style ornaments and decorations, detailed information are given about the characteristics of Neoclassical style.Aesthetically, these elements need to be examined for both the complementary arrangements and decorations of the building, and this is also important to identify westernization better as the general features of the architecture of the period and it to understand it. It is intended to provide data for scientific research for the period before and after the introduction of the eave regulation. In particular, the features and importance of these elements in 19. Century architecture have been tried to reveal.