Vergi anlaşmazlıklarının çözüm yolu olarak uzlaşma

Abstract

Vergi mükellefleri ile vergi idareleri arasında vergi hukuku uygulamalarından kaynaklı anlaşmazlıklar ortaya çıkabilmektedir. Bu anlaşmazlıkların bir kısmı için mükellef doğrudan dava açma yoluna giderken, bir kısmı idarî aşamada çözüm yolları kullanılarak çözümlenebilir. Vergi anlaşmazlıklarının idarî aşamada çözüm yollarından biri de uzlaşmadır.Çalışmanın amacı uzlaşma kurumunun nasıl daha işlevsel olabileceğine ilişkin çözüm önerileri getirmektir. Vergi hukukunda uzlaşma vergi idaresi ile vergi mükellefi arasındaki anlaşmazlığın yargı yoluna gitmeden çözümünü amaç edinmektedir. Bir vergi anlaşmazlığının uzlaşma yoluyla çözümlenmesiyle vergi idaresi alacağına hızlı bir şekilde kavuşmaktadır. Uzlaşma sağlanmasıyla anlaşmazlık, kesin olarak sona ermekte, yargı yoluna göre daha kısa sürede çözümlenmektedir. Uzlaşma hem vergi idaresi ve mükellef için hem de vergi yargısına intikal edecek dosyaları azalttığından yargı merciileri için fayda sağlamaktadır. Çalışmada incelenen ülkelerde de vergi idarelerinin anlaşmazlıkları, yargı dışında çözmek için mükellefleri teşvik ettiği görülmektedir. Bununla birlikte mevcut uzlaşma düzenlemesi ve uygulamasına ilişkin eleştiriler bulunmaktadır. Eleştirilerin temelinde ise, uzlaşmanın kanunîlik ve eşitlik ilkesine aykırı olması yer almaktadır. Uzlaşmanın daha sağlıklı işleyebilmesi ve daha etkin kullanılabilmesi için uzlaşmaya ilişkin eleştirilerin en aza indirilmesi gerekmektedir. Bu sebeple yapılan çalışmada uzlaşmanın mevcut yapısına ilişkin değiştirilmesi gereken noktalara yer verilmektedir. Ayrıca uzlaşmanın uygulanması sırasında ortaya çıkan sorunlar tartışılarak, bu sorunlara ilişkin çözüm önerileri üzerinde durulmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde, uzlaşmanın genel yapısı ortaya konulmaktadır. Uzlaşmanın hukukî niteliğine, benzer kavram ve kurumlarla karşılaştırılmasına ve temel ilkeler açısından uzlaşma kurumunun değerlendirilmesine yer verilmektedir. Ayrıca, karşılaştırmalı hukukta vergi anlaşmazlıklarının yargı dışında hangi yollarla çözümlendiği üzerinde durulmaktadır. İlk bölümde son olarak ise, uzlaşmanın vergi hukukundaki önemi açıklanmaktadır. İkinci bölümde Vergi Usul Kanunu'nda ve Gümrük Kanunu'nda yer alan uzlaşma uygulamasına yer verilmektedir. Bu bölümde son olarak uzlaşma kurumuna yönelik önerilere yer verilmektedir. Anahtar Kelimeler: Vergi, Uzlaşma, Tarhiyat Öncesi Uzlaşma, Tarhiyat Sonrası Uzlaşma, Vergi Anlaşmazlığı, Vergi Anlaşmazlıklarının Çözüm Yolları.

Some tax law related disputes may arise between taxpayers and tax authorities. For some of these disputes, the taxpayer resorts directly to litigation, however the other disputes can be solved using administrative dispute resolution methods. One of the methods in administrative dispute resolution is the compromise.The purpose of this study is to offer a solution how compromise can be more functional. Compromise in tax law aims to resolve the disputes between tax administration and taxpayer without the need to resort the judiciary. When a tax-related dispute is solved through compromise, tax office gets paid in a shorter time. When such disputes are settled by compromise they totally disappear; and it takes much shorter time when compared with judicial remedy. Compromise provides benefits to both tax administration and taxpayer and it provides benefits for the judicial authorities due to the fact that it reduces the number of the files that will be delivered to tax jurisdiction. It is also seen that the tax administrations, in the countries that are examined within the scope of this study, encourage taxpayers to solve their tax-related disputes by following other ways apart from judiciary. Besides that, there are some criticisms against existing compromise regulations and practices. The main point of all those criticisms is the fact that compromise complies with neither principle of legality nor principle of equality. In order to provide a more effective and salutary progress of compromise, criticism against compromise should be minimized. Therefore, in this study, details that are supposed to be changed in existing structure of compromise are studied. Moreover, problems that are faced during implementation of compromise are discussed, and solution offers are focussed on.In the first part of this study general structure of the compromise is put forth. The general structure of the compromise is presented. The legal nature of compromise, comparisons with similar concepts and authorities, evaluation of compromise according to basic principles are taken into consideration. On the other hand, it is also discussed what other ways apart from judicial ways are used while settling tax-related disputes in comparative law. And finally, in the first part of the study, significance of compromise in tax law is explained. In the second part, compromise practices in Tax Procedure Law and Customs Law are studied. And in this part, suggestions regarding compromise are focused on. Keywords: Tax, Compromise, Pre-Assessment Compromise, Post Assessment Compromise, Tax Dispute, Resolution of Tax Disputes.