Patolojik endişenin yordanmasında algılanan ebeveyn tutumları, kişilik özellikleri, üstbilişler ve belirsizliğe tahammülsüzlük arasındaki ilişkilerin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın temel amacı, psikopatolojiler için genel yatkınlık faktörleriolarak kabul edilen algılanan ebeveyn tutumları ve kişilik özellikleri ile patolojik endişearasındaki ilişkiyi, farklı kuramsal yaklaşımları temsilen endişeye özel yatkınlıkfaktörleri olarak önerilen üstbilişler ve belirsizliğe tahammülsüzlüğün aracılık rolüçerçevesinde incelemektir. Bu doğrultuda, 303 kadın ve 126 erkek üniversite öğrencisineDemografik Bilgi Formu, Penn Eyalet Endişe Ölçeği, Üstbilişler Ölçeği-30, BelirsizliğeTahammülsüzlük Ölçeği, Kısaltılmış Algılanan Ebeveyn Tutumları Ölçeği-Çocuk Formuve Temel Kişilik Özellikleri Ölçeği uygulanmıştır. Araştırmanın temel hipotezlerinin testedilmesi için Bootstrapping yöntemi ile paralel çoklu aracılık analizleri yapılmıştır.Araştırma sonuçlarına göre, anne reddedicilik ve anne/baba aşırı koruyuculuk ebeveyntutumları patolojik endişeyi yordamaktadır. Nörotisizm, sorumluluk, olumsuz değerlik,dışa dönüklük ve gelişime açıklık kişilik özellikleri de patolojik endişenin anlamlı bireryordayıcısıdır. Ayrıca gerek algılanan ebeveyn tutumları gerekse kişilik özellikleriuyumsuz üstbilişsel süreçleri ve belirsizliğe tahammülsüzlüğü doğrudan yordamaktadır.Öte yandan olumlu üstbilişsel inançların, olumsuz üstbilişsel inançların, düşüncelerikontrol ihtiyacının ve belirsizliğe tahammülsüzlüğün patolojik endişeyi doğrudanyordadığı belirlenmiştir. Aracılık analizleri, algılanan reddedicilik ve aşırı koruyuculukebeveyn tutumlarının olumsuz üstbilişsel inançlar, düşünceleri kontrol ihtiyacı vebelirsizliğe tahammülsüzlüğün bireysel dolaylı etkisi aracılığıyla patolojik endişeyiyordadığını göstermiştir. Nörotisizm, olumsuz değerlik ve dışa dönüklük kişiliközelliklerinin ise olumsuz üstbilişsel inançlar, düşünceleri kontrol ihtiyacı ve belirsizliğetahammülsüzlüğün bireysel dolaylı etkisi aracılığıyla patolojik endişeyi yordadığıgörülmektedir. Özetle, araştırma sonuçları algılanan ebeveyn tutumlarının ve kişiliközelliklerinin genel ve birincil-düzey; üstbilişsel yaklaşım ve belirsizliğe tahammülsüzlükyaklaşımlarının temel kavramlarının her ikisinin de bozukluğa özel ve ikincil-düzeyyatkınlık faktörleri olarak patolojik endişenin gelişmesinde ve sürmesinde önemli roloynayabileceğini göstermektedir.

The main purpose of this study is to examine the relationship of perceived parentalattitudes and personality traits, which are accepted as general vulnerability factors forpsychopathologies, with pathological worry in the framework of the mediating role ofmetacognitions and intolerance of uncertainty, which are proposed to be specificvulnerability factors to worry as representing different theoretical perspectives. For thispurpose; the Demographic Information Form, Penn State Worry Questionnaire,Metacognitions Questionnaire-30, Intolerance of Uncertainty Scale, Short-Egna MinnenBarndoms Uppfostran and Basic Personality Traits Inventory were administered to 303female and 126 male university students. Parallel multiple mediation analyses withBootstrapping method were used to test the main hypotheses of the study. Resultsindicated that mother's rejection and parental overprotection predicted pathologicalworry. Neuroticism, conscientiousness, negative valence, extraversion and openness toexperience were also significant predictors of pathological worry. Both perceived parentalattitudes and personality traits directly predicted maladaptive metacognitions andintolerance of uncertainty. Positive and negative metacognitive beliefs, need to controlthoughts and intolerance of uncertainty directly predicted pathological worry, as well.Mediation analyses revealed that parental rejection and overprotection predictedpathological worry through the specific indirect effects of negative metacognitive beliefs,need to control thoughts and intolerance of uncertainty. Neuroticism, negative valenceand extraversion predicted pathological worry through the specific indirect effects ofnegative metacognitive beliefs, need to control thoughts and intolerance of uncertainty. Insummary, results implied that perceived parental attitudes and personality traits asgeneral/higher-order vulnerability factors; metacognitions and intolerance of uncertaintyas specific/second-order vulnerability factors may play an important role in thedevelopment and maintenance of pathological worry.