İsfahanî`nin `Mekâtilü`t-Tâlibiyyîn` adlı eserine göre Ehl-i beyt mensuplarının öldürülmeleri

Abstract

Hz. Peygamber henüz hayattayken yapılan Mûte Savaşı'nda Ca'fer b. Ebi Tâlib'in öldürülmesiyle başlayan ve oğlu Muhammed b. Ca'fer'in de Sıffin Savaşı'nda amcası Ali b. Ebî Tâlib'in safında, Muaviye b. Ebî Süfyan'a karşı savaşırken öldürülmesiyle devam eden Tâlibîlerin kayıpları, Emevî ve Abbâsiler döneminde artarak devam eder. Tâlibîlerin Hz. Peygamber'le akraba olmaları yanında, Hz. Ali'nin de Hz. Peygamber'in damadı olması ve neslinin Ehl-i Beyt olarak adlandırılması, onları iktidarın en güçlü adayları olmalarına sebep olmuştur.Nitekim Hz. Osman'ın katlinden sonra da Hz. Ali'nin halife olmasıyla birlikte şartlar, Tâlibîleri ister istemez iktidar mücadelesinin içine çekmiştir. Tâlibîler, hem Emevî hem de Abbâsî hilafeti dönemlerinde iktidar açısından potansiyel tehlike olarak görülmüşler; bu yüzden kimi zaman baskı, zulüm ve şiddete maruz bırakılıp katledilmişlerdir. Bu çalışma, Emevî ailesine mensup Arap tarihçi ve edebiyatçısı Ebü'l-Ferec el-İsfahâni'nin Mekâtîlü't-Tâlibiyyîn adlı eserini merkeze alarak Tâlibîlerin akıbetlerini ortaya koymayı ve onların öldürülme nedenlerini tespit etmeyi amaçlamaktadır.Anahtar Kelimeler: Tâlibîler, Emevîler, Abbâsîler, Katliamlar, İsfahanî.

Ja'fer b. Abû Tâlib's being murderd in the Battle of Mu'tah (8/629) during the period of Muhammad, and then his son Muhammad b. Ja'fer's in the Battle of Siffin (37/657) against Muaviyah in the lines of his uncle Ali was the first losses of Tâlibîs, which were accelerated under the caliphates of Umayyads and Abbasids. Besides Tâlibîs' kinship with the Prophet, Ali's being son-in-law of the Prophet and thus his generation being called as Ahl al-Bayt had made Tâlibîs the strongest candidate for the power. After Caliph Osman was murdered, Ali was elected as Caliph; thus the circumstances inevitably drew Tâlibîs into the power struggle. So, Tâlibîs were considered as a potential threat for the power from the caliphates of Umayyads and Abbasids, and were consequently subjected to oppresion, persecution and even massacre. This study aims to explore Tâlibîs fate and the reasons of their death by taking Maqatul al-Tâlibiyyîn to the centre, an early Islamic historical source by Abu al-Faraj al-Isphahani, an Arab historian from the Umayyad family.Keywords: Tâlibis, Umayyads, Abbasids, Massacres, al-Isphahani.