The selection of the process of waste electric and elctronic equipment management

Abstract

Being a consumption society; avoiding its responsibilities is the handicap of today's world. During last decades, according to the mass of human population and its demands, rapid urbanization, technological innovations, shorten product life and market expansion of electrical electronic equipments; a new type of problem challenge the world biologically, physically and socially which define as Waste of Electrical Electronical Equipment. It's becoming larger quantities of waste stream around the world which threats the human health and poses risks to the environment. To handle these consequences, the process of waste management has to be drawn clearly from the production to the disposal, but the requirements, capabilities and process of management differ relatively to existing methods, status and economy of country.This paper provides a general overview of WEEE data and management practices employed in the world and Turkey. In Turkey, adequate legal and legislative arrangement, lack of social and governmental responsible and weak capabilities of industry to implement and enforce the waste management create a conflict typical for developing countries and constrain the right and useful application possibilities to manage WEEE as reuse or recycling.In this paper, WEEE's data taken from the fabric Oyak Renault is operated with the processes different which are modeled according to reuse and recycling methods and are compared by cooperation of some expertise firms, civic governments and ministry of environment. The target is analyzing the effectiveness in perspective of environmental impact, recovery quantity and economic benefit. The study is realized by two multi criteria decision making practices: one of the multi objective decision making, Fuzzy Goal Programming and one of the multi criteria decision making, Fuzzy AHP focused on the selection of the right model. Thus the comparison of the processes becomes the comparison of two practices. The problems are solved by Lindo and according to the direction of the results the selection of processes and choices are criticized.According to results, it is observed the proposed models are preferable and effective than existing. Although a proposed, developed model for WEEE management need more investments and provisions; their economic, quantitative, environmental recovery and social impact achieve more advantages over the long terms.Keywords: Waste Electric and Electronic Equipment (WEEE), Recovery, Recycling/Reuse, Decision Making, Fuzzy goal Programming, AHP

Tüketim toplumu olmak ve bunun sorumluluklarını göz ardı etmek; bugün dünyanın karşı karşıya kaldığı handikaplardan biridir. Günümüzde artan insan nüfusu ve ihtiyaçları, hızlı kentleşme, inovasyon, kısalan ürün hayat döngüleri ve elektrik elektronik pazarındaki büyüme bizi yeni bir sorumlulukla tanıştırmıştır: Elektrikli ve elektronik aygıt atıkları (EEAA).Çevre ve insan sağlığı açısından taşıdığı riskler düşünüldüğünde bu atıkların sonuçlarıyla baş edebilmek için üretiminden bertaraf edilmesine kadar planlanmış etkin bir atık yönetimi düzenlenmeli ve ülkelerin statüleri, ekonomileri, mevcut durumları hesaplanarak bu süreç ve onun ihtiyaçları ve yeterlilikleri tasarlanmalıdır.Bu çalışmada dünyadaki ve Türkiye?deki EEAA verileri ve yönetimleri hakkında genel bir öngörü oluşturulmuş. Bu bilgiler ışığında Türkiye için olası süreçler tanımlanmış ve uygun bir yönetim modeli kurulmuştur. Oyak Renault Fabrikasından alınan veriler geri dönüşüm ve yeniden kullanma yöntemlerine göre işletilmiş ve ortaya çıkan modeller Doğa Entegre Geri Dönüşüm Endüstri A.Ş. firmasının danışmanlığı ile kıyaslanmıştır. Çalışmanın hedefi çevresel ve ekonomik faydalar ve geri dönüşümü sağlanan ürün miktarı açısından süreçleri değerlendirmek ve seçim yapabilmektir. Çalışma çok kriterli (amaçlı) karar verme yaklaşımlarından geliştirilen iki yöntem kullanılarak gerçekleşmektedir: Çok amaçlı karar verme (Bulanık Hedef Programlama) ve bulanık çok ölçütlü karar verme (Bulanık AHP). Modeller Lindo ile çözümlenmiş ve sonuçlar doğrultusunda süreç seçimleri yorumlanmıştır.Elde edilen sonuçlara göre, uygulamada önerilen model mevcut modellere oranla daha fazla yatırıma ihtiyaç duymasına rağmen çevre ve yeniden kullanım sonuçları ile tercihe edilebilecek etkin bir yöntem olarak görülmüştür. Geri dönüşüm ve yeniden kullanım kavramı ele alındığında uzun dönemlere yayılmış avantajlar ölçüt olarak göz önünde bulundurulmalıdır; böylece üreticiler için yeni bir hammadde kaynağı, tüketiciler için alternatif ürün profili ve sanayi için de daha çevreci bir üretim sahası yaratılabilmektedir.Anahtar Kelimeler: Elektrikli ve Elektronik Aygıt Atıkları (EEAA), Geri Dönüşüm/Yeniden Kullanım, Bulanık Hedef Programlama, AHP