Ratlarda sentetik seks steroidlerinin lipid metabolizması üzerine etkileri

Abstract

6. ÖZET Sentetik seks steroidlerinin lipid metabolizması üzerine etkilerini incelemek amacıyla yapılan bu çalışmada rat modeli kullanılmıştır. Toplam 102 dişi rat, kısa(15 gün) ve uzun (120 gün) çalışma için iki gruba ayrıldıktan sonra, her bir grup da kendi içinde oral olarak düşük ve yüksek doz EE/NEA (etinil estradiol/noretisteron asetat) ile EE/LNG(eti- nil estradiol/levonorjestrel) kombinasyonları verilen gruplar şeklinde 4 alt gruba bö lünmüştür. Batlara verilen her iki kombinasyon da EE içerdiğinden, grupların adlandırıl ması pro jestin komponentine (NEA, LNG) göre yapılmıştır. Ayrıca kısa ve uzun süreli kom binasyonlar için, birer kontrol grubu oluşturulmuştur. Deney sürelerinin bitiminde, Tatlardan elde edilen plazma örneklerinde, asetoasetat, trigliserid (TG), fosfolipid (FL), total kolesterol (T-kol), LUL-kol, HDL-kol, HDL2-kol, HDL3-kol, apolipoprotein Ax(Apo Ax) ve Apo B seviyeleri; eritrosit zarlarında lipid per- oksidasyonu ve karaciğer (KC) 'lerinde Mâroksi-metilglutaril-koenzim A (HMG-KoA) sentaz, asetoasetil-koenzim A (AcAc-KoA) tiyolaz ve hepatik lipaz (HL) aktiviteleri ölçülmüştür. Tüm çalışma gruplarında plazma LDL-kol seviyeleri, kontrollere göre, daha yüksek bulu nurken; düşük doz (DD) LNG grupları dışında, T-kol seviyeleri de yükselmiştir. NEA'nın LDL-kol üzerindeki etkisi doza ve süreye bağlı olarak artarken; NEA, T-kol seviyelerini süreye bağlı olarak artırmakta, fakat kısa süreli çalışmada doz da önemli olmaktadır. LNG'nin LDL- ve T-kol üzerindeki etkileri doza bağımlı olmakla beraber, yüksek doz (YD) LNG gruplarında süre efe önemlidir. Fakat NEA, LNG 'ye göre, LDL- ve T-kol seviyelerini daha çok artırmaktadır. Kısa süreli çalışmada düşük ve yüksek dozda uygulanan NEA ve LNG kombinasyonları, kontrol gruplarına göre, HM3-KÖA sentaz ve DD LNG grubu dışında, AcAc-KoA tiyolaz aktivitelerini artırmaktadır. Yani, enzim aktivitelerinde gözlenen değişiklikler, plazma T-kol seviye lerine yansımış gibi görünmektedir. Uzun süreli çalışmada ise, DD NEA ve YD LNCJ grupla rında enzim aktiviteleri baskılanırken, YD NEA ve DD LNG gruplarında aktivite değişme miştir. Bu bulgular, kısa süreli çalışmada yükselen enzim aktivitelerinin plazma T-kol seviyelerini artırdığı ve sürenin ilerlemesiyle gittikçe yükselen plazma T-kol seviyele rinin feed-back ihhibisyonla enzim aktivitelerini baskıladığı şeklinde yorumlanabilir. Plazma FL, asetoasetat seviyeleri ve eritrosit zarlarında ölçülen lipid peroksidasyonu, çalışma kapsamına alınan tüm gruplarda, kontrollere göre daha yüksek bulunmuştur. NEA'nın FL üzerindeki etkisi süreye bağlı görünürken LNG hem süreye hem de doza bağlı olarak FL139 seviyelerini artırmaktadır. Asetoasetat üzerinde ise, her iki preparat da aynı etkiye sahip olup, NEA için doz ve süre önemli değilken; LNG, yüksek dazlarda sürenin uzamasıy la daha etkili olmaktadır. NEA ve LNG'nin lipid peroksidasyonu üzerindeki etkileri süre ye değil, doza bağımlı olarak artmaktadır. Kontrol gruplarıyla karşılaştırıldığında, kısa sürede tün preparatlar doza bağımlı ola rak plazma TG seviyelerini önemli ölçüde yükseltirken, uzun sürede plazma TG seviyesi her grupta yükselmesine rağmen sadece W NEA ve LNG gruplarında istatistiki önem taşı maktadır, tki preparat arasındaki etki farkı, düşük dozlarda görülmezken, ancak YD' de ve uzun sürede ortaya çıkmaktadır. Çalışma süresi boyunca NEA, kontrollere göre, HDL- ve HDL3-kol seviyelerini düşürürken, HDL2-kol seviyelerini ancak YD' da ve uzun süre kullanıldığında azaltmaktadır. LNG ise, DD'da uzun süre kullanıldığında, HDL-kol seviyesini azaltmakta; YD' da ise, süreye bağlı olmaksızın HDL-kol ve alt fraksiyonlarını düşürmektedir. NEA ve LNG arasında kısa sürede görülmeyen etki farkı, uzun sürede ortaya çıkmakta ve doza bağımlı olmaksızın, NEA, LNG 'ye göre, HDL- ve HDL3-kol seviyelerini daha fazla düşürmekte; DD'da kullanılan LNG ise, HDL2-kol seviyesini daha çok etkilemektedir. Kısa süreli çalışma gruplarında, kontrollere göre, plazma Apo Ax seviyeleri yükselmesine rağmen, bu artış ancak YD'larda istatistiki önem taşımaktadır. Uzun süreli çalışmada ise, DD'da uygulanan NEA ve LNG, Apo Ax seviyelerini artırırken, YD kombinasyonlar düşürmek tedir. Kontrollere göre, sadece YD' da uzun süre uygulanan NEA' nın etkisiyle yükselen Apo B değeri ve azalan Apo Ax/B oranı, diğer gruplarda çalışma süresi boyunca, istatistiki bakımdan değişmeden kalmıştır. NEA, Apo Ax ve B değerlerini doza ve süreye göre etkiler ken; LNG sadece Apo A1'i doza ve süreye göre değiştirmektedir. Her iki preparat da YD' larda süreye bağlı olarak Apo Ax/B oranını düşürmektedir. Kısa süreli çalışmada DD ve YD'da kullanılan LNG'nin HL aktivitesini azalttığı, uzun sü rede YD 'da yükselttiği gözlenmiştir. NEA'nm etkisi ise, doza ve süreye göre değişmekte, DD NEA ancak uzun sürede aktiviteyi düşürürken, YD'da kısmen artırmaktadır. İki preparat arasındaki etki farkı, uzun sürede ve YD'larda ortaya çıkmakta ve LNG, NEA'ya göre HL'ı çok yükseltmektedir. Sonuç olarak, E/P kombinasyonlarında dozun azaltılmasının, fizyolojik bir denge sağlamak üzere komponentlerin oranlarının değiştirilmesinin ve daha az androjerdk aktivite göste ren projestasyonal ajanların seçilmesinin, uygulama süresinin kısa tutulmasının, lipid metabolizması üzerine hormonal kontraseptiflerin etkisini modifiye edebileceği ya da be raberce ortadan kaldırabileceği kanaatine varılmıştır.

7. SUMMARY Hi this study, the effects of synthetic sex steroids on lipid metabolism were examined in adult female rats. A total of 102 adult female rats were divided into 2 groups for short(15 days) and long(120 days) time investigations, and each group was then subdivided into 4 subgroups, according to orally given low and high doses of EE/NEA(ethinyl estradiol/ norethisterone acetate) and EE/LNG (ethinyl estradiol/levonorgestrel) combinations. Since EE was included in each combination, the groups were named according to the progestin (NEA,LNG) components. Control groups were also formed for short and long period investigations. At the end of the experiment period, acetoacetate, triglyceride (TG), phospholipid(PL), total cholesterol (T-chol), LBL-chol, HDL-chol, HDL2-chol, HDL3-chol, apolipoprotein Ax (Apo Ax) and Apo B levels in plasma samples and lipid peroxidation in erythrocyte membranes and hydroxy-methylglutaryl-Coenzyme A (HMG-OoA) synthase, acetoacetyl-Coenzyme A (AcAc-CoA) thiolase and hepatic lipase (HL) activities in the livers of rats were determined. İh all study groups, plasma LDL-chol levels were found to be higher than in controls, and except low dose (LD) LNG groups, plasma T-chol levels ware also increased. While the effect of NEA on LDL-chol was both dose and time dependent, it increased T-chol levels by time, and the dose was important in only short period groups. The effect of LNG on LDL-, and T-chol levels was dose dependent, and time was also important at high dose(HD) LNG groups. However, NEA increased both WL-, and T-chol levels more than LNG. In short period investigation, the activity of HMS-CoA synthase was increased in both LD and HD combinations, and except in LD LNG group, the AcAc-CoA thiolase activities were also increased. The changes in enzyme activities seem to be reflected on plasma T-chol levels. In long periods, enzyme activities were supressed in LD NEA and HD LNG groups; but there was no change in HD NEA and LD LNG group enzyme activities. It is suggested that the increased enzyme activities in short periods may result in high plasma T-chol levels and by the time, these gradually rising chol levels may then cause feed-back inhibition on enzyme activities. In all study groups, plasma PL, acetoacetate levels and lipid peroxidation in erythrocyte membranes were higher than the values in controls. The effects of NEA on PL seems to be time dependent, but the rise in PL levels with LNG was both time and dose dependent. Both141 combinations had the same effect öh acetoacetate; time and doses were not important for NEA, but at high doses, as the time increases, LNG was wore effective. Ihe effect of NEA and LNG on lipid peroxidation was not time, but dose dependent. When compared to the controls, in short period, all combinations significantly increased plasma TG levels by dose. In long period, plasma TG levels in each group were increased, while this increase was statistically important only in LD NEA and LD LNG groups. Difference in the effect of two combinations on TG levels were not seen at low doses, but were present at high doses and long period. When HDL-, HDL2-, HDL3-chol levels were compared to controls, NEA lowered HDL-, and HDL3- chol, in all groups, but HDL2-chol levels were lower only at high dose and long period. When LD LNG was used for long period, the HDL-chol levels were decreased. High doses of LNG independent from time, lowered the levels of HDL-chol and its sub fractions. Different effects of NEA and LNG on HDL and its subtractions were not detected in short period, but were present in long period and independent from doses, NEA lowered HDL-, and HDL3-chol levels more than LNG. However, LD LNG was more effective on HDL2-chol levels. In short study groups, plasma Apo Ax levels were higher than the values in control group, but this increase was statistically important only at high doses. In long period investigation, Apo Ax levels were increased by LD NEA and LD LNG applications, but it decreased at high dose combinations. Apo B levels were increased and Apo Ax/B ratio was decreased in only high dose-long period NEA group, but not changed in the other groups. While NEA effected the Apo A2 and B levels by time and dose, the effect of LNG was time and dose dependent only on Apo Ax levels. At high doses both combinations of steroids lowered the Apo Ax/B ratio and this decrease was time dependent. When compared to the controls, the HL activities were decreased with high and low doses of LNG in short period, whereas an increase in enzyme activity was observed at I ID LNG in long period. Ihe effect of NEA showed changes with dose and time and while the LD NEA lowered HL activities only in long period, high doses had a relatively increasing effect. Ihe different effects of two combinations ware present only with high doses in long period, and LNG increased the HL activities more than NEA. Hi conclusion, it is suggested that decreasing the doses in E/P (estrogen/progestin) combinations, changing the component ratios to reach a physiological state, selecting the progestins having less androgenic activities as well as administrating for short periods may modify or remove the effects of these hormonal contraceptive agents on lipid metabolism.8. KAYNAKLAR /. ADAMS MR, CLARKSON TB, SHIVELY CA, PARKS JS, KAPLAN JR: Oral contraceptives, lipoproteins and atherosclerosis. Am J Obstet Gynecol 163:1388-1393,1990. 2. ALBERS JJ; Immunoassay of apoproteins-an overview. In: Lippel K (ed). Proceedings of the Workshop on Apolipoprotein Quantification. NIH Publication No 83-1 266,1 983, pp 225-229. 3. ALBERS JJ, WAHL PW, CABANA VG, HAZZARD WR, HOOVER JJ: Quantification of apolipoprotein A-1 of human plasma high density lipoprotein. Metabolism 25:633-644,1976. 4. ALBERS JJ, BANGDIWALA SI.TYROLER HA,WALDEN CE,SCHONFELD G,LÎPPEL K: Relationship of apolipoproteins and risk of cardiovascular death: The Lipid Research Clinics program follow-up study. Circulation 70(Suppl II) -.268,1984. 5. AMEIS D, STAHNKE G, KOBAYASHI J, McLEAN J, LEE G, BUSCHER M, SCHOTZ MC, WILL H: Isolation and characterization of the human hepatic lipase gene. J Biol Chem 265:6552-6555, 1990. 6. ARAŞ K, ERSEN G: Klinik Biyokimya (5. Baskı), AÜ Basımevi, Ankara, 1975, ss 17-18. 7. ASMANN G, KRAUSS RM, FREDRICKSON DS, LEVY RI: Characterization, subcellular localization, and partial purification of a heparin- released triglyceride lipase from rat liver. J Biol Chem 248:1992- 1999,1973.