Türkiye-Suriye sınırı boylarındaki köy yerleşmelerinin başlıca sorunları: Asmacık köyü örneği

Abstract

Gaziantep platosunun güneyi, Türkiye-Suriye sınan boyunca uzanan bir dizi ovadan oluşur. Araştırma sahası, doğudan batıya doğru, Haral,El- beyli ve Kilis ovaları şeklinde devam eden bu ovalardan Elbeyli ovasının doğu kesimi üzerinde yer alır. Saha, Arap platformunun Anadolu içlerine sokulmuş kuzey kesimi üzeride bulunması nedeniyle kıvrılmalardan fâzla etkilenmemiştir. Tabakalar yatay veya yataya yakın çok az eğimli Tersiyer yaşlı tortul kütlelerden oluşur. Yüzeyde gözlenebilen 2 formasyondan alttakini marnlar, üsttekini ; ise kırmızı konglomeralar oluşturur. Yükseltisi 500ile 540 m. arasında değişen araştırma sahasında arazinin çok büyük kısmi 520 m. yükseltide bulunur. Bütün fiziki coğrafya Özellikleri yönünden yeknesak olan sahada eğimler çok sınırlı bir saha dışında % 2 ile % 0.5 arasında değişir. Dolayısıyla araştırma sahasında dağlık ve tepelik alanlar bulunmayıp, geniş düzlükler hakimdir. Araştırma sahasında yıllık ortalama sıcaklık 16.8 C dır. En soğuk ay Ocak, en sıcak ay ise Temmuz' dur. Ortalama donlu günler sayısı 26.1 gün olup, bunun % 76'si` kışın, % 24'ü de bahar aylarında görülür. Yıllık sıcaklık amplütüdü ise 22.7° C'dır. Yıllık ortalama 386 mm. civarında olan yağışın % 99.1`i kış ve bahar aylarında, % 0.9'u da yazın düşer. Sonuç olarak araştırma sahasında sıcak ve kurak yazların, ılık ve yağışlı kışların görüldüğü, Akdeniz yağış rejimine..sahip, Güneydoğu Ana dolu Bölgesi'in sıcak karasal iklimiyle Akdeniz ikliminin geçiş sahasın da* daha çok Akdeniz iklimine yakın, bozulmuş bir Akdeniz iklimi görülür. Sahada düşen yağışlar, zeminin de uygun İitolojik özelliklerinden dolayı akıştan ziyade toprağa sızar. Bu nedenle sahada periyodik akışa sahip kuru dereler yaygın olup, sürekli akışa. sahip tek akarsu Aynafar suyudur. Bu akarsu, köy arazisini kuzeybatı-güneydoğu yönünde katettikten sonra, köy arazisini terk ettiği kesimde Sacır suyuyla birleşir. Bu akar su da Suriye toprakları içinde Fırat ırmağına karışır. Zeminin geçirgen ve tabakaların güneye doğru çok az da olsa eğimli olması nedeniyle sızan sular tabaka eğimine bağlı olarak Suriye topraklarına akmaktadır. Sonuç olarak araştırma sahası yer altı ve yerüstü su potansiyeli yönünden fakirdir.99 Sahada litoloji, topografya, iklim ve bitki örtüsünün hakim etki sine bağlı olarak kırmızımsı kahverengi topraklar gelişmiştir. Yıkanmaları çok zayıf olan ve bitki besin elementlerince zengin olan bu topraklar, sulanabildiği takdirde çok verimlidirler. Araştırma sahasında çok geniş sahaların ziraata ayrılmış olması nedeniyle çok sınırlı bir sahada izlenebilen doğal bitki örtüsü cılız bir step formasyonudur. Araştırma sahası olan Asmacık köyü, 1970'İi yallara kadar arazileri tek aileye ait olan bir çiftlik karakterindeydi. Bu nedenle tam anlamıyla bir köy özelliği kazanamamıştı. Bu tarihe kadar köy nüfusu çiftlik sahi bi, ortakçı çiftçileri ve işçilerinden oluşuyordu. Söz konusu tarihten itibaren bu tek aile arazilerini satmış ve köy nüfusu hemen hemen tamamen değişmiştir. Geçmişte çiftlikte ortakçı çiftçi ve işçi olarak bulunan aileler şehre göç etmişler ve bu ailelerin yeririe çevre köylerden, arazi satın alan aileler köye yerleşmişlerdir. J Araştırma yaptığımız 1987 yılında 184 kişi olan köyün nüfusunun tarihi seyri çok istikrarsızdır» Nüfus zaman zaman artmış, zaman zaman da azalmıştır. Ama genel olarak azalmıştır. Köy nüfûsunda çoğunlukla erkek nüfus fazlası görülmektedir. Nüfusun en önemli sorunu eğitim seviyesinin düşük oluşudur. Okuma-yazma oranı Türkiye ortalamasının altındadır ( #73 ). Ortaöğretimde okuyan veya mezun olanların sayısı çok az olup, yüksek okulda okuyan veya mezun olan bulunmamaktadır. Nüfusun yarıdan az fazlası faal nüfusu oluşturmakta olup, nüfus dinamik bir yapıya sahiptir. Köyde tanın dışı kalan arazi bulunmadığı için matematiksel, fizyolojik ve tarımsal nüfûs yoğunluğu aynı olup, Türkiye ortalamasının çok altındadır (0.19 kişi/hektar). Asmacık köyü 5 mahallenin birleşmesinden oluşan bir yerleşme olup, toplam 21 haneye sahiptir. Dolayısıyla köy, gevşek dokulu bir yerleşmeye sahiptir. Bu durum» birbiriyle yakın akraba olan insanların bir arada bulunma ve bağımsız yaşama isteği gibi bir sosyal nedenden kaynaklanır. Ayrıca bu durum üzerinde kurak bir iklimde suyun şebeke sistemiyle hemen her yere ulaştırılmış olmasının da payı vardır. Mahallelerde es ki ve ekonomik durumu iyi olmayan ailelerin meskenleri iç içe ve plansız bir şekilde inşa edilmişken, yeni ve ekonomik durumu iyi olan ailelerin meskenleri planlı, ev ye eklentiler birbirinden ayrı olarak inşa edilmiş tir.100 Aynı şekilde, eski ve ekonomik durumu iyi olmayan ailelerin. meskenleri kerpiçten yapılmış, üzeri düz damlı, toprak örtülü ve tek katlıdır. Maddi durumu iyi olan ailelerin konutları ise planlı, çatısız, betonarme ve iki katlıdır. Köyde hakim olan ekonomik faaliyet ekme-biçme şeklindeki ziraat faaliyetidir. Toplam 930 ha. kadar tarım arazisi bulunan araştırma sahasında tüm tarım arazilerinin yarısı tek aileye, diğer yarısı ise diğer ailelere aittir. Dolayısıyla tarımın en köklü sorunu mülkiyet durumundaki düzensizliktir. Sahanın kurak bir iklime sahip olması nedeniyle en çok ekilen ve üretilen ürünler tahıllardır (tüm tarım alanlarının % 64.8* ine eki lir). Tahıllardan sonra sırasıyla en çok ekilen ürünler ise mercimek, fıstık, karpuz, pamuk ve sebzelerdir. Tarımda mekanızasyoti, gübreleme, kaliteli tohumluk kullanımı, zararlılarla mücadele yeterli düzeyde olmamakla birlikte büyük açık yoktur. Köyün toplam tarım arazilerinin ancak l/4'ü sulanabilmektedir. Halen bu sorun köy tarımının en önemli sorunudur. Ancak Kayacık Sulama Projesi 'nin faaliyete geçmesiyle (1991 yılı) bu sorun tamamen ortadan kalkacaktır. Ekme-biçme şeklindeki ziraat faaliyetinin hakim baskısı ve mera arazisinin bulunmayışı nedeniyle hayvancılık faaliyeti gelişememiştir. Aileler ancak kendi hayvansal gıda ihtiyaçlarını karşılayacak sayıda küçükbaş hayvan beslemektedirler. Köyde tarım faaliyetlerinden sonra en önemli ekonomik faaliyet uluslararası taşımacılıktır. Araştırma sahası asfalt bir yolla Gaziantep ve Oğuzeli ilçesine bağlanır. Sonuç olarak araştırma sahası, doğal şartlar yönünden büyük sorunları bulunmayan, ekonomik potansiyeli yüksek, sorunları sosyal içerikli olan ve iyi bir sosyal organizasyonla çözümlenebilecek bir kırsal yerleşmedir.