Lise öğrencilerinin psikolojik belirtileri ile ana-baba tutumları arasındaki ilişkiler

Abstract

ÖZET Bu çalışmada, lise öğrencilerinin psikolojik belirti düzeyleri araştırılmış ve belirti düzeyleri ile cinsiyet, ana-baba tutumları ve sosyo ekonomik düzey arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Araştırmanın örneklemi, 1994-1995 öğretim yılında Erzurum İl'i merkezindeki resmi liselerin ikinci sınıfına devam eden 225 kız ve 223 erkek olmak üzere toplam 448 öğrenciden oluşmuştur. Öğrencilerin psikolojik belirti düzeyleri Şahin ve Durak (1994) tarafından geçerlik ve güvenirliği yapılmış olan `Kısa Semptom Envanteri (KSE)` ile; ana-baba tutumları da Kuzgun (1972) tarafından geliştirilen `Ana- Baba Tutumu Envanteri` ile ölçülmüştür. Öğrencilerin özlük nitelikleri hakkındaki bilgiler ise araştırmacı `tarafından geliştirilen bir form ile. toplanmıştır. Araştırmada, lise öğrencilerinin Kısa Semptom Envanteri (KSE)'nin her bir alt ölçeğinden almış oldukları Hostilite, Somatizasyon, Depresyon, Anksiyete ve Olumsuz Benlik puanları bulunmuş, ayrıca cinsiyete göre elde edilen puanların ortalamaları birbiriyle karşılaştırılmıştır. Ana-Baba Tutumu Envanteri'ne göre öğrencilerin Demokratik, Otoriter ve İlgisiz ana baba tutumu boyutlarının puanlan bulunmuş; daha sonra her ana baba tutumu boyutunun öğrencilerin Hostilite, Somatizasyon, Depresyon, Anksiyete ve Olumsuz Benlik belirtilerini nasıl ve ne ölçüde etkilediği belirlenmiştir. Araştırmada istatistiksel teknik olarak varyans analizi, regresyon analizi, t testi, ortalama, standart sapma ve yüzde değerler kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgular özetle aşağıda verilmiştir: 1- Öğrencilerde psikolojik belirtiler yönünden önemli farklar bulunmuştur. En çok görülen belirti % 53.35 oranı ile Depresyondur. Bunu Olumsuz Benlik (% 18.30) ve Aksiyete (% 17.86) izlemekledir. En az rastlanılan belirti ise Somatizasyondur (% 2.01). 2- Kız ve erkek öğrenci gruplarının psikolojik belirti düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmaktadır. Buna göre; kız öğrencilerin Hostilite, Somatizasyon, Depresyon, Anksiyete, Olumsuz Benlik belirti düzeyi, erkek öğrencilerinkine göre daha yüksektir.II 3- Araştırmada, öğrencilerin Hostilite, Somatizasyon, Depresyon, Anksiyete ve Olumsuz Benlik belirtisi üzerine ana baba tutumunun önemli etkisi bulunduğu ortaya çıkmıştır. Demokratik, otoriter ve ilgisiz ana baba tutumlarının her belirti üzerindeki etkisi ise şöyledir: 3.1. Otoriter ana baba tutumu öğrencilerin Hostilite belirtisini önemli düzeyde (p<0.05) etkilemektedir. Demokratik ve ilgisiz tutumların ise Hostilite belirtisi üzerinde önemli düzeyde bir etki)'e sahip olmadığı saptanmıştır. 3.2. Otoriter ana baba tutumu öğrencilerin Somatizasyon belirtisini anlamlı ölçüde (p<0.05) etkilemektedir. Demokratik ve ilgisiz tutumların ise Somatizasyon üzerinde önemli bir etkiye sahip olmadıkları ' görülmüştür. 3.3. Otoriter ana baba tutumu ile Demokratik ana baba tutumu öğrencilerin Depresyon belirtisini anlamlı ölçüde (p<0.05), fakat ters yönde etkilemektedir. Buna göre, otoriter ana baba tutumu öğrenciyi olumsuz etkileyerek depresyona yol açarken, demokratik tutum, depresyonu engelleyici yönde olumlu bir etkiye sahiptir. İlgisiz ana baba tutumunun ise depresyon üzerinde önemli bir etkisi bulunmamaktadır. 3.4. Otoriter ana baba tutumu öğrencilerin anksi/'ete belirtisini pozitif yönde çok önemli düzeyde (p<0.01) etkilerken, demokratik ana baba tutumu anksiyete belirtisini negatif yönde anlamlı (p<0.05) düzeyde etkilemektedir. İlgisiz ana baba tutumunun ise anksiyete üzerinde önemli bir etkisi bulunmamaktadır. 3.5. Otoriter ana baba tutumu öğrencilerin Olumsuz Benlik belirti düzeyini pozitif yönde önemli ölçüde (p<0.05) etkilerken, demokratik ana` baba tutumu Olumsuz Benlik belirtisini negatif yönde anlamlı düzeyde (p<0.05) etkilemektedir. İlgisiz ana baba tutumunun ise Olumsuz Benlik belirtisi üzerinde önemli bir etkisi bulunmamaktadır. 4- Araştırmada, sosyo-ekonomik düzeyin ana baba tutumları üzerinde etkili olduğu ortaya çıkmıştır. Bununla ilgili olarak; 4.1. Üst ve orta ekonomik düzeyde bulunan öğrencilerin ana- baba tutumları alt sosyo-ekonomik düzeyde bulunan öğrencilerinkine göre daha demokratiktir. 4.2. Orta ve üst sosyo-ekonomik düzeyde bulunan öğrencilerin demokratik ana baba tutumları arasında anlamlı bir fark yoktur.Ill 4.3. Alt, orta ve üst sosyo-ekonomik düzeyde bulunan öğrencilerin otoriter ana baba tutumları arasındaki fark istatistiksel yönden anlamlı bulunmamıştır. 4.4. Alt sosyo-ekonomik düzeyde bulunan öğrencilerin ana baba tutumları, orta ve üst sosyo-ekonomik düzeyde bulunan öğrencilerinkine göre daha ilgisizdir. 4.5. Orta ve üst sosyo-ekonomik düzeyde bulunan öğrencilerin, ilgisiz ana baba tutumları arasındaki fark istatistiksel yönden anlamlı bulunmamıştır.

IV SUMMARY In this study, the psychological symptom levels of the students of High School were investigated and the interactions between symptom levels, sex, attitudes of parents and socio-economic level were examined. The research, was realised on 225 female and 223 male students educating in the second class of High School. According to the results of this research, it was seen that the students have important psychological sjmptoms. The most frequently encountered symptom is depression. This was followed by negative ego and anxiety. The most seldom encountered symptom is somatisation. In this research, the difference between the symptom levels of- male and female students were found to be statistically significant. It was found that the symptom levels of hostility, somatisation, depression, anxiety and negative ego of female students were higher than those of male students. It was also seen that democratic authoritarian and careless attitudes of parents affect the symptom levels of students considerably. The effects of democratic, authoritarian and careless attitudes of parents on each symptom groups are as follows: 1. Authoritarian parental attitude has an significant affect statistically (p<0.05) on the symptoms of hostility and somatisation of students. Furthermore, it was seen that democratic and careless attitudes has no important affect on this symptoms. 2. While authoritarion parents attitudes affected the dopression anxiety and negative ego levels of students positively (p<0.05), democratic parents attitude affecte these symptoms negatively. That is, it was found that the authoritarian attitude causes the symptoms and democratic attitudes prevent them. Careless parents attitude has no important affect on this symptoms. In this research, the attitudes of parents of students with middle and upper levels of socio-economic status were more democratic than that of students with lower level of socio-economic status. In addition, the attitudes of parents of students with lower level of socio-economic status were seemed to be more careless than that of students with middle and upper levels of socio-economic status.The difference between the authoritarian parental attitudes of students with lower middle and upper levels of socio-economic, status were found to be unsignificant statistically (p>0.05).